Η Μάχη της Άρτας ήταν η μεγαλύτερη πολεμική εμπλοκή του εμφυλίου μεταξύ των αντάρτικων οργανώσεων του ΕΔΕΣ και του ΕΛΑΣ που έληξε με νικηφόρα έκβαση για τον ΕΛΑΣ. Ξεκίνησε στις 21 Δεκεμβρίου 1944 και υπήρξε η πιο φονική των Δεκεμβριανών στην Ήπειρο και διήρκεσε δυο ημέρες. Ο αντικειμενικός σκοπός του ΕΛΑΣ ήταν η κατάληψη της Άρτας προκειμένου να διακοπεί ο ανεφοδιασμός του ΕΔΕΣ στην υπόλοιπη Ήπειρο και συγκεκριμένα στην περιοχή των Ιωαννίνων. Ο ΕΔΕΣ αναγκάστηκε να υποχωρήσει και να συμπτυχθεί στην γραμμή άμυνας ποταμός Λούρος – Φιλιππιάδα για να ασφαλιστεί η οδική αρτηρία Ιωαννίνων – Πρεβέζης ώστε να υποχωρίσουν τα υπόλοιπα τμήματα του ΕΔΕΣ από τα Ιωάννινα προς Πρέβεζα. Από το λιμάνι της Πρέβεζας οδηγούνται στην Κέρκυρα μέσω Βρετανικών πλοίων. Μέχρι τις 26 Δεκεμβρίου 1944 έχουν αποβιβαστεί όλες οι τελευταίες δυνάμεις του ΕΔΕΣ στο νησί.
Λίγο πριν την κατάληψη της πόλης από τον ΕΛΑΣ, ένα τμήμα της αστικής ελίτ που είχε συνεργαστεί με τον ΕΔΕΣ θεώρησε ότι δεν θα αντιμετώπιζε πρόβλημα και παρέμεινε στην πόλη. Μάλιστα ο Διοικητής του ΕΔΕΣ στην Άρτα δέχθηκε πιέσεις ώστε να απελευθερώσει 70 άτομα προσκείμενα στον ΕΛΑΣ και να μην τα πάρει ως αιχμαλώτους στην Κέρκυρα. Η αντίδραση του ΕΛΑΣ μετά την κατάληψη της πόλης ήταν ακραία με την εκτέλεση των τοπικών προκρίτων με την κατηγορία του δοσιλογισμού, εκτελώντας συνολικά 20 πολίτες. Περισσότερες εκτελέσεις έγιναν και στα περίχωρα της Άρτας. Παραμένει αναμφισβήτητο γεγονός ότι η αντίδραση αυτή δεν έφερε την ομαλοποίηση της κατάστασης στην περιοχή της νομού Άρτας.
