Στα πλούσια κράτη, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι πολίτες τρέφονται ολοένα πιο ανθυγιεινά, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το ποσοστό των υπέρβαρων. Το φαινόμενο αυτό έχει ωθήσει πολλές κυβερνήσεις να εξετάζουν την επιβολή «φόρου λιπαρών» ώστε οι τροφές με αυξημένα λιπαρά να είναι πιο ακριβές ώστε να λειτουργεί αυτό ως αντικίνητρο για τους καταναλωτές, αναφέρει σε δημοσίευμά του ο Economist.
Την αρχή έκανε η Ουγγαρία με τον «φόρο των τσιπ» που επέβαλε το 2011 στις τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και ζάχαρα. Τη σκυτάλη πήραν και άλλες χώρες, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο ετοιμάζεται να καθιερώσει έναν αντίστοιχο φόρο ανθυγιεινής διατροφής τον επόμενο χρόνο. Το οξύμωρο είναι ,σύμφωνα με το βρετανικό περιοδικό, ότι οι φτωχοί δαπανούν μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους σε τρόφιμα και, μάλιστα, τείνουν να τρέφονται πιο ανθυγιεινά. Αυτό σημαίνει ότι ο «φόρος λιπαρών» τους θίγει πολύ περισσότερο από τους εύπορους συμπολίτες τους, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα –και την κουλτούρα– να τρέφονται πιο υγιεινά. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, η παχυσαρκία συναντάται σε ποσοστό 20% των νοικοκυριών με ετήσιο εισόδημα κάτω των 1.500 ευρώ, ενώ αφορά λιγότερο του 10% των νοικοκυριών με εισόδημα άνω των 3.000 ευρώ.
Η «τιμωρία» των καταναλωτών, όμως, είναι ένα μέτρο εξαιρετικά επώδυνο σε πολιτικούς όρους. Εν τω μεταξύ, τα «διαιτητικά υποκατάστατα» κερδίζουν συνεχώς έδαφος. Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία για την αποτελεσματικότητα αυτών των μέτρων. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα των Πανεπιστημίων της Οκλαχόμα και της Γκρενόμπλ σχετικά με τα αποτελέσματα της φορολογίας των λιπαρών και της επιδότησης των προϊόντων χαμηλών λιπαρών, οι αρμόδιοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να το ξανασκεφτούν. Οι ερευνητές παρατήρησαν τις καταναλωτικές συνήθειες γυναικών από τη Γαλλία για τρεις ημέρες και συγκεκριμένα για μια λίστα 180 προϊόντων. Καθημερινά οι τιμές των προϊόντων άλλαζαν με βάση την φορολογία (των λιπαρών) και την επιδότηση (των υγιεινών) ειδών διατροφής.
Το συμπέρασμα που προέκυψε από το πείραμα ήταν ότι οι φόροι και οι επιδοτήσεις ουσιαστικά μεγαλώνουν την εισοδηματική ψαλίδα. Η υψηλή φορολογία των λιπαρών καθιστά τα προϊόντα αυτά πιο ακριβά, με αποτέλεσμα οι φτωχοί να δαπανούν ακόμη μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους στα τρόφιμα –χωρίς να αλλάξουν στην ουσία οι διατροφικές τους συνήθειες. Εξακολουθούν να αγοράζουν τις τροφές που τους αρέσουν, και όχι όσες είναι πιο υγιεινές, παχαίνουν λιγότερο ή έχουν μεγαλύτερη διατροφική αξία. Με την υπερφορολόγηση των τροφίμων που είναι δημοφιλή στους φτωχούς, το μόνο που κατόρθωσαν οι κυβερνήσεις ήταν να κάνουν τους φτωχούς φτωχότερους.
Η επιδότηση των υγιεινών τροφίμων, αντιθέτως, έδωσε κίνητρο σε όλες τις εισοδηματικές ομάδες να αγοράζουν περισσότερα φρούτα και λαχανικά. Οι πλούσιοι, όμως, ανταποκρίθηκαν με μεγαλύτερη θέρμη στην πρωτοβουλία αυτή, με αποτέλεσμα να είναι και οι πιο ωφελημένοι. Αυτό σημαίνει ότι εξοικονομούν περισσότερα χρήματα τα οποία στη συνέχεια χρησιμοποιούν για να αγοράζουν πιο υγιεινά τρόφιμα.
Οι φτωχοί αντιθέτως, τα χρήματα που εξοικονομούν από τα φθηνότερα λαχανικά τα χρησιμοποιούν για να αγοράζουν περισσότερα ανθυγιεινά τρόφιμα –που πλέον τα αγοράζουν πιο ακριβά απ’ ό,τι πριν την υπερφορολόγηση.
Το πείραμα αυτό απέδειξε περίτρανα ότι οι καταναλωτικές συνήθειες δεν αλλάζουν με οικονομικές τιμωρίες και κίνητρα –αντιθέτως, με τις πολιτικές αυτές πλήττονται κατά κύριο λόγοι τα χαμηλότερα εισοδήματα. Αυτό που πρέπει να αλλάξει είναι, σύμφωνα με τον Economist, η διατροφική κουλτούρα μέσω –τι άλλο- της εκπαίδευσης.
