Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, είμαστε πλέον σε θέση να γνωρίζουμε ότι τα ζώα μπορούν να βιώσουν συναισθήματα από τα πιο απλά, όπως η ευτυχία και η θλίψη, μέχρι και πιο περίπλοκα όπως η ενσυναίσθηση, η ζήλια και ο θρήνος. Η ευαισθησία των ζώων ορίζεται ως η ικανότητα να αισθάνονται, να αντιλαμβάνονται και να βιώνουν υποκειμενικά διάφορες εμπειρίες.
Χιλιάδες έρευνες έχουν πραγματοποιηθεί και πλέον μπορούμε να καταλήξουμε με βεβαιότητα πως τα ζώα έχουν συναισθήματα. Πριν από λίγο καιρό, στη διάσημη εκπομπή Blue Planet II, προβλήθηκαν πλάνα μιας φάλαινας που φέρει το νεκρό μωρό της, εμφανώς θρηνώντας για το θάνατό του.
Τα αποδεικτικά στοιχεία για την ύπαρξη συναισθημάτων στα ζώα
Μελέτες έχουν δείξει ότι τα πρόβατα είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τα πρόσωπα των φίλων-προβάτων τους, ακόμη και αν χωριστούν για δύο χρόνια. Οι ελέφαντες που προέρχονται από ισχυρές οικογενειακές ομάδες με τεράστιες αναμνήσεις κλαίνε όταν τραυματίζονται, τόσο σωματικά όσο και συναισθηματικά. Οι πίθηκοι επίσης σε πειράματα γνωρίζουν πότε λαμβάνουν άνισες αμοιβές για κάποια τους ενέργεια και δείχνουν αμέσως το εκνευρισμό τους.
Οι χιμπατζήδες επιθυμούν να διατηρήσουν την ειρήνη μεταξύ τους, ανακατανέμοντας τις μπανάνες, όταν κάποιος παραπονιέται ότι το μερίδιό του είναι άδικο, ενώ ακόμη και οι αρουραίοι αποδείχτηκε ότι δείχνουν σημάδια ενσυναίσθησης, αφήνοντας το αγαπημένο τους σνακ για να σώσουν ένα φίλο τους που πνίγεται. Επίσης γελούν όταν κάποιος τους γαργαλά.
Τα ψάρια χρησιμοποιούν διάφορα εργαλεία, ενώ τα χταπόδια χρησιμοποιούν το ένστικτό τους για να κρίνουν αν αξίζει τον κόπο η προσπάθεια για να αποκτήσουν κάποιο είδος φαγητού. Υπάρχουν επίσης πολλές ενδείξεις για το πώς τα ζώα έχουν μεμονωμένες προσωπικότητες και μάλιστα πώς κάποια είναι φύσει αισιόδοξα και άλλα απαισιόδοξα.
Αλλά δεν προκύπτει μόνο από την παρακολούθηση της συμπεριφοράς τους ότι μπορούμε να πούμε πως τα ζώα αισθάνονται. Όταν εξετάζουμε τους εγκεφάλους των ειδών (και μάλιστα ατομικά), μπορούμε να εντοπίσουμε παραλληλισμούς από αυτά που γνωρίζουμε για τον ανθρώπινο εγκέφαλο και να αρχίσουμε να κάνουμε υποθέσεις.
Τα συναισθήματα προέρχονται κυρίως από ένα μέρος του εγκεφάλου μας που ονομάζεται «μεταιχμιακό σύστημα». Το μεταιχμιακό σύστημά μας είναι σχετικά μεγάλο και πράγματι οι άνθρωποι είναι είδος με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη. Έτσι όταν συναντάμε έναν εγκέφαλο που έχει ένα μικρότερο μεταιχμιακό σύστημα από το δικό μας, υποθέτουμε άμεσα ότι αναπτύσσει λιγότερα συναισθήματα.
Αλλά όταν ένα μεταιχμιακό σύστημα είναι συγκριτικά πολύ μεγαλύτερο από το δικό μας, δεν θα έπρεπε να υποθέτουμε ότι αισθάνεται περισσότερα συναισθήματα από εμάς. Το πιο πιθανό είναι ότι δεν μπορούμε να φανταστούμε κάτι που δεν αισθανόμαστε, ούτε καν γνωρίζουμε. Για παράδειγμα σε ορισμένα θαλάσσια θηλαστικά, το μεταιχμιακό σύστημα είναι τέσσερις φορές μεγαλύτερο από το δικό μας. Εκτός αυτού, ορισμένα θαλάσσια θηλαστικά έχουν «ατρακτοειδή κύτταρα», τα οποία αρχικά θεωρούσαμε μοναδικά στο ανθρώπινο είδος, επιτρέποντάς μας να λαμβάνουμε ταχείες αποφάσεις σε πολύπλοκες κοινωνικές καταστάσεις.
Ένας πιθανός λόγος για τον οποίο δεν μας αρέσει να σκεφτόμαστε πάρα πολύ για την ευαισθησία των ζώων είναι επειδή αρεσκόμαστε στο να τα σκοτώνουμε για ποικίλους σκοπούς. Είναι πολύ πιο εύκολο να υποκρινόμαστε ότι αυτά τα ζώα δεν έχουν συναισθήματα, ώστε να μπορούμε να απολαύσουμε ένα φτηνό δείπνο χωρίς ενοχές. Όμως πλέον γνωρίζουμε πως τα ζώα αισθάνονται όσο και εμείς και οφείλουμε να υιοθετήσουμε συμπεριφορές που θα σέβονται το γεγονός αυτό, συμπεριφορές που θα αφορούν όχι μόνο τα κατοικίδιά μας, αλλά ολόκληρο το ζωικό βασίλειο.
