Αν μας έλεγαν, έτσι γι’ αστείο, να αποδείξουμε τη συνέχεια του ελληνικού έθνους (γλώσσα και πολιτισμός) χρησιμοποιώντας ένα και μόνο φρούτο, τότε θα μπορούσαμε βέβαια να διαλέξουμε το ρόδι ή το σταφύλι, αλλά θα ήταν καλύτερα να προτιμήσουμε το σύκο, που βέβαια ο Όμηρος όχι μόνο το ξέρει, αλλά και βάζει το Λαέρτη να τάζει του μικρού Οδυσσέα σαράντα συκιές, περισσότερες από κάθε άλλο δέντρο. Δεν είναι μόνο οι λέξεις σύκον, συκέα, συκολογώ, συκοφάντης πανομοιότυπες στα αρχαία ελληνικά και στα νέα, είναι και οι εκφράσεις «σύκα βασίλεια = βασιλικά» και «τα σύκα σύκα, την σκάφην σκάφην» αλλά και οι «πονηροί» συμβολισμοί του: του μεν μέγα και παχύν, της δ’ ήδυν το σύκον! (Αριστοφάνης, Ειρήνη).
Η ομορφιά ενός αφράτου και ώριμου σύκου είναι σήμα κατατεθέν του τέλους του ελληνικού καλοκαιριού. Στον αρχαίο ελληνικό κόσμο θεωρείτο «τροφή των πρωταθλητών” και όχι άδικα! Το σύκο δεν είναι μόνο θρεπτικό, αλλά έχει και ιδιαίτερο συμβολισμό. Γεμάτο με μικροσκοπικούς σπόρους κατέληξε να συμβολίζει τη γονιμότητα και την ευημερία, την ενότητα και τη γνώση.
Το σύκο είναι εδώ και τουλάχιστον 3000 χρόνια συστατικό της ανθρώπινης διατροφής. Για τους αρχαίους πολιτισμούς της Μεσογείου αποτελούσε είδος πρώτης ανάγκης. Μάλιστα, το θεωρούσαν σε τέτοιο βαθμό αναπόσπαστο μέρος του διαιτολογίου, ώστε κάποιες φορές αντικαθιστούσε ακόμη και το ψωμί. Στην Αρχαία Ελλάδα, αποδιδόταν τέτοια σημασία στον καρπό της συκιάς, όχι μόνο για τη διατροφή αλλά και το εμπόριο, ώστε υπήρχαν αυστηρές διατάξεις που ρύθμιζαν την καλλιέργειά του. Για παράδειγμα, αυτόν τον οποίο συνελάμβαναν να επιχειρεί να εξάγει σύκα παρανόμως, τον κατήγγειλαν στις αρχές οι συκοφάντες. Επίσης, οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τα σύκα και ως τροφή στους χοίρους και τις χήνες, ιδίως τις τελευταίες. Από τις χήνες που τάιζαν με σύκα γινόταν ένα είδος φουαγκρά.
Σύμφωνα με τον Ιπποκράτη το σύκο είναι φάρμακο. Για το μέλι, αναφέρει ο ίδιος ότι η αίσθηση του είναι γλυκιά, αλλά η αφομοίωση του πικρή, παράγει χολή και μετατρέπει τους χυμούς στο αντίθετο από την αρχική τους γεύση. Αντίθετα, το σύκο δεν είναι γλυκό μόνο στη γεύση, αλλά και όταν αφομοιωθεί ακόμα καλύτερο. Είναι για τους ανθρώπους τόσο ωφέλιμο, ώστε ο Αριστοτέλης να το λέει αλεξιφάρμακο, που προστατεύει από κάθε ολέθριο δηλητήριο. Γι’ αυτή του την ιδιότητα άλλωστε, στα γεύματα οι αρχαίοι Έλληνες προσφέρανε τα σύκα στην αρχή και πάλι σαν τελειώσουν: τα σύκα αγκαλιάζουν τα φαγητά και εξουδετερώνουν τις βλαβερές επενέργειες.
Πολυβιταμινούχα και Αντιοξειδωτικά
Τα φρέσκα σύκα έχουν χαμηλή θερμιδική αξία με τα 100 γραμ. να έχουν 79 θερμίδες (249 θερμίδες τα αποξηραμένα). Περιέχουν διαλυτές φυτικές ίνες, βιταμίνες και χρωστικά αντιοξειδωτικά που συμβάλλουν στην καλύτερη υγεία και ευεξία του ατόμου.
Σε όποια μορφή και αν καταναλωθούν (φρέσκα ή αποξηραμένα) περιέχουν αρκετά καλά επίπεδα βιταμίνης Β, η οποία λειτουργεί ως αρωγός του ρυθμού μεταβολισμού του ατόμου. Ειδικότερα δε τα μαύρα σύκα, τα οποία είναι και πιο γλυκά, είναι πλούσια σε πολυφαινολικά αντιοξειδωτικά, όπως είναι λουτεΐνη, ταννίνες, καροτένια αλλά και το χλωρογενικό οξύ το οποίο ενισχύει τη «χρησιμοποίηση» του λίπους, έναντι των υδατανθράκων, για την παραγωγή ενέργειας, μειώνοντας την απορρόφηση της γλυκόζης. Με άλλα λόγια συμβάλλει στην πραγματοποίηση περισσότερων καύσεων.
Αποτελούν αστείρευτη πηγή βιταμινών που βοηθούν τον ανθρώπινο οργανισμό να ενισχύσει την άμυνά του ή ακόμα και να καταπολεμήσει συγκεκριμένες ασθένειες. Διαθέτουν σε αφθονία αντιοξειδωτικές βιταμίνες, όπως η βιταμίνη Α, Ε, και Κ συμβάλλοντας στον «περιορισμό» των ελεύθερων ριζών και προστατεύοντας στην ουσία από διάφορες μορφές καρκίνου, διαβήτη, εκφυλιστικές ασθένειες και λοιμώξεις. Στα συν περιλαμβάνεται και η πλούσια περιεκτικότητά τους σε κάλιο, που συμβάλλει στη διατήρηση της αρτηριακής πίεσης.
Το σύκο, το φάρμακό σου!
- Η ευεργετική επίδραση των σύκων είναι γνωστή από την εποχή του Ιπποκράτη: αυξάνουν την ενεργητικότητα, έχουν τονωτικές και αφροδισιακές ιδιότητες, προστατεύουν το δέρμα, δρουν χωνευτικά και διουρητικά, ανακουφίζουν από άσθμα, βρογχικά, φαρυγγίτιδα και διαταραχές της εμμηνόπαυσης.
- Χάρη στα σποράκια τους, συντελούν στην καλή λειτουργία του εντέρου και βοηθούν στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Η τρυπτοφάνη που περιέχουν κατευνάζει την αϋπνία, ενώ ανακουφίζει από την κούραση και τονώνει τη μνήμη.
- Επιπλέον, η πηκτίνη που περιέχουν βοηθά στη μείωση της χοληστερόλης στο αίμα, ενώ τα ψημένα σύκα μπορούν να θεραπεύσουν φλεγμονές, όπως είναι τα αποστήματα.
- Τέλος, τα σύκα θεωρούνται θησαυρός για το σύνολο της ευημερίας και ευτυχίας του ανθρώπου, ενώ είναι και ένα από τα ιδανικότερα αφροδισιακά.
Προσοχή! Λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς τους σε σάκχαρα, πρέπει να καταναλώνονται με φειδώ από τα υπέρβαρα άτομα, καθώς και από όσους έχουν σακχαρώδη διαβήτη, υψηλά τριγλυκερίδια ή μεταβολικό σύνδρομο. Τα σποράκια τους μπορεί να επιδεινώσουν το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ή άλλες γαστρεντερικές παθήσεις.
Τα σύκα αγαπούν την καρδιά μας!
Τα σύκα περιέχουν πολύ μικρές ποσότητες νατρίου και πολύ υψηλές ποσότητες καλίου και μαγνησίου, με αποτέλεσμα να βοηθούν πολύ στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και στην αποφυγή της υπέρτασης. Η αυξημένη συγκέντρωση φυτικών ινών εξάλλου ευνοεί τη μείωση των επιπέδων χοληστερόλης. Τα αντιοξειδωτικά συστατικά των σύκων ελέγχουν τις συγκεντρώσεις των ελεύθερων ριζών αποτρέποντας την ανάπτυξη της αθηροσκλήρυνσης. Ο συνδυασμός των παραπάνω βοηθά στην καλύτερη καρδιαγγειακή λειτουργία.
Αλλεργίες στα γαλακτοκομικά; Φάτε σύκα!
Το ασβέστιο σε συνδυασμό με το κάλιο (το οποίο αποτρέπει την αποβολή ασβεστίου μέσω της διούρησης) επάγουν την καλή οστική πυκνότητα και δύναμη, ενώ προστατεύουν από την εμφάνιση οστεοπενίας, οστεοπόρωσης και αρθρίτιδας. Τα σύκα μπορούν να χρησιμοποιηθούν και να βοηθήσουν άτομα με αλλεργίες στα γαλακτοκομικά ή με σοβαρή δυσανεξία λακτόζης. Μεγάλο μέρος της μελέτης έχει επικεντρωθεί και στα πλεονεκτήματα για τη μείωση της πιθανότητας εμφάνισης καρκίνου του στήθους.
Ο συκοφάντης και τα σύκα…
Ενώ είναι ολοφάνερο ότι ο συκοφάντης ως λέξη προέρχεται από το σύκο και το ρήμα φαίνω (φανερώνω), δεν έχει ακόμη βρεθεί πειστική εξήγηση για ποιο λόγο ονομάστηκαν έτσι όσοι κατηγορούν ψευδώς τους γύρω τους.
Απορία για την προέλευση της λέξης είχαν εκφράσει ήδη οι αρχαίοι και ο Ζηνόδωρος, γραμματικός του 2ου αιώνα π.Χ. ήταν ο πρώτος που βρέθηκε σε ετυμολογικό δίλημμα παραθέτοντας δυο εκδοχές, αν και φαίνεται να προτιμά την πρώτη.
Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή του Ζηνόδωρου, επειδή οι Αθηναίοι αγαπούσαν πολύ τα σύκα, υπήρχαν αρκετοί που πήγαιναν στους αγρούς και έβλεπαν αν ωρίμασαν τα σύκα· κι όποιος έφερνε πρώτος την είδηση ότι τα σύκα της χρονιάς είχαν ωριμάσει, αυτός ονομαζόταν αρχικά συκοσκόπος και αργότερα συκοφάντης· και από εκεί μεταφορικά απεκλήθη συκοφάντης όποιος έχωνε τη μύτη του στην ιδιωτική ζωή των άλλων, όπως πριν ανασκάλευε τα κλαδιά της συκιάς, για να δει αν ωρίμασε ο καρπός της.
Η δεύτερη εκδοχή του Ζηνόδωρου είναι η πιο διαδεδομένη. Κάποτε είχε πέσει λιμός στην Αθήνα, λέει ο Ζηνόδωρος, και ο δήμος ενέκρινε ψήφισμα που απαγόρευε την εξαγωγή σύκων. Όποιοι κατήγγελλαν άλλους ψευδώς ότι εξάγουν σύκα, ονομάστηκαν συκοφάντες.
Tips
Όταν αγοράζετε σύκα να έχετε υπόψη σας τα εξής:
- Η φλούδα τους να είναι λεία, χωρίς μαυρισμένα σημεία, χωρίς να έχει ταλαιπωρηθεί ή χτυπηθεί. Να μην έχουν ανοίξει καθόλου. Το φρούτο πρέπει να είναι τρυφερό αλλά όχι υπερβολικά μαλακό.
- Δεν ωριμάζουν μετά τη συγκομιδή και συντηρούνται λίγες μόνο ημέρες στο ψυγείο. Ο καλύτερος τρόπος να τα συντηρήσει κανείς είναι μέσα σε πλαστική σακούλα στο πιο κρύο σημείο του ψυγείου. Μπορούμε επίσης να τα αποθηκεύσουμε στην κατάψυξη, ολόκληρα ή κομμένα.
