Το 1843, ο Φίοντορ Ντοστογιέφσκι είχε αποχωρήσει οριστικά από το στρατό, όπου ασκούσε το επάγγελμα του μηχανικού για να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη λογοτεχνία. Έξι χρόνια μετά, τον Απρίλιο του 1849 και όντας ήδη ένας πολλά υποσχόμενος συγγραφέας, συνελήφθη από την τσαρική αστυνομία και φυλακίστηκε ως μέλος μιας ομάδας σοσιαλοφιλέλευθερων διανοουμένων της Αγίας Πετρούπολης, γνωστής ως «Κύκλος του Πετρασέφσκι». Η κατηγορία ήταν για συμμετοχή σε προδοτική συνωμοσία και η ποινή που του επιβλήθηκε ήταν τέσσερα χρόνια καταναγκαστικά έργα και στρατιωτική υπηρεσία ως απλός στρατιώτης για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα.
Στο δικαστήριο δεν αρνήθηκε ούτε τις φιλελεύθερες πεποιθήσεις του, ούτε το ενδιαφέρον του για τον ουτοπικό σοσιαλισμό, ιδιαίτερα για τις ιδέες του Σαρλ Φουριέ ή τη διαμαρτυρία του για πολλά φαινόμενα της ρωσικής πραγματικότητας. Παρουσίασε τον εαυτό του ως έναν «αφελή-έντιμο ανθρωπιστή και λόγιο ο οποίος απέβλεπε στο γενικό καλό της ανθρωπότητας», κυρίως όμως ήθελε μέσα από την πλούσια βιβλιοθήκη των Πετρασέφσκι «να γνωρίσει τα νεότατα λογοτεχνικά ρεύματα της Ευρώπης». Το δικαστήριο δεν δέχθηκε αυτή του την εξήγηση και στις 16 Νοεμβρίου 1849 ο Ντοστογιέφσκι και οι σύντροφοί του δικάστηκαν και καταδικάσθηκαν σε θάνατο.
Ακολούθησε ένας πόλεμος νεύρων με εικονικές εκτελέσεις και ατέλειωτες ώρες παραμονής σε μια πλατεία της Πετρούπολης, στις 22 Δεκεμβρίου του 1849, σε αναμονή του εκτελεστικού αποσπάσματος. Η ποινή του μετατράπηκε τελικά σε τετραετή εξορία και καταναγκαστικά έργα στο Ομσκ της Σιβηρίας.
Ο Ντοστογιέφσκι απολύθηκε από το κάτεργο της Σιβηρίας το 1854, αλλά αναγκάστηκε να επανέλθει στο στράτευμα για μια πενταετία, στην αρχή ως στρατιώτης και στη συνέχεια ως υπολοχαγός. Τοποθετήθηκε σ` ένα απόμερο οχυρό στο Σεμιπαλατίνσκ του Καζακστάν. Την περίοδο της στρατιωτικής του θητείας έκανε τον πρώτο του γάμο: τον Φεβρουάριο του 1857 παντρεύτηκε την Μαρία Ισάγιεβα που λίγο πριν είχε χηρέψει.
Λέγεται ότι η εμπειρία της φυλακής και του στρατού προκάλεσε μεγάλες αλλαγές στις κοσμοθεωρητικές αντιλήψεις του Ντοστογιέφσκι, ο οποίος άρχισε να ασπάζεται τις παραδοσιακές ρωσικές αξίες, να απομακρύνεται από τις Δυτικές ιδέες και να στρέφεται προς την ορθόδοξη χριστιανική πίστη.
Απεβίωσε στις 28 Ιανουαρίου (9 Φεβρουαρίου με το νέο ημερολόγιο) 1881 από σοβαρή πνευμονική αιμορραγία, καθώς από επιληπτικός, ο Ρώσος λογοτέχνης υπέφερε σ` όλη του τη ζωή και από ασθένεια των πνευμόνων.
