O Τζέφρι Πάιατ, ο αμερικανός πρεσβευτής στην Αθήνα, ήταν ο άνθρωπος που πριν από 15 ημέρες είχε εκφράσει δημόσια – σε συνέντευξή του στον ΣΚΑΙ – την ανησυχία του για θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο. Το “επεισόδιο” σχεδόν ήρθε την περασμένη Δευτέρα με τον γνωστό εμβολισμό στα Ιμια. Σήμερα, ο Τζέφρι Πάιατ πηγαίνει στην Αγκυρα όπου θα βρίσκεται και ο επικεφαλής του Στέητ Ντηπάρτμεντ Ρεξ Τίλερσον για να συναντηθεί με τον τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μεχμέτ Τσαβούσογλου.
Ο Πάιατ, όπως επισήμως ανακοίνωσε χθες η αμερικανική πρεσβεία, δεν θα είναι παρών σ’ αυτό το ραντεβού των δύο υπουργών Εξωτερικών – όμως, θα έχει σειρά επαφών με τον Τίλερσον, τον υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ για Ευρωπαϊκές και Ευρασιατικές Υποθέσεις Γουές Μίτσελ, καθώς και με άλλους αμερικανούς προερχόμενους από το Αζερμπαϊτζάν έως το Βελιγράδι, προκειμένου να συζητήσουν επί της “φιλόδοξης” αμερικανικής ενεργειακής ατζέντας στην ευρύτερη περιοχή μας.
Η κρίση μεταξύ Τουρκίας – ΗΠΑ
Κι ακριβώς σ’ αυτά τα ραντεβού, και σ’ αυτήν την ενεργειακή ατζέντα μάλλον πρέπει να αναζητηθεί ένα από τα βασικά κίνητρα κλιμάκωσης της τουρκικής επιθετικότητας στο Αιγαίο. Ο Ρεξ Τίλερσον δεν πηγαίνει στην Αγκυρα στην καλύτερη συγκυρία των αμερικανο-τουρκικών σχέσεων. Αντιθέτως, πηγαίνει με δεδηλωμένη την στήριξη των ΗΠΑ στην ενεργειακή συμμαχία Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ-και Αιγύπτου, με τον αμερικανικό κολοσσό της Exxon Mobil (διευθύνων σύμβουλος του οποίου υπήρξε επί χρόνια ο ίδιος ο Τίλερσον) να πρωταγωνιστεί στις έρευνες για τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην κυπριακή ΑΟΖ, και με την Ουάσιγκτον να έχει μόλις εκταμιεύσει ποσό 550 εκατομμυρίων δολαρίων για την χρηματοδότηση των κούρδων των “Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων”, δηλαδή των “ορκισμένων” αντιπάλων του Ερντογάν.
Εάν σε αυτά προστεθεί και η ευθεία προειδοποίηση της Αγκυρας ότι τα τουρκικά στρατεύματα στην Συρία δεν θα διστάσουν να προελάσουν έως τα ιρακινά σύνορα και τον θύλακα του Μαντζίμπ όπου στον πλευρό των κούρδων μάχονται οι αμερικανικές δυνάμεις, γίνεται απολύτως προφανές το σκληρό διαπραγματευτικό παιχνίδι που στήνει ο Ερντογάν εν όψει της άφιξης Τίλερσον στην Αγκυρα. Σ’ αυτό το παιχνίδι εντάσσει η ελληνική πλευρά και την έξαρση της τουρκικής επιθετικότητας στο Αιγαίο, με διπλωματικές πηγές να διαπιστώνουν πρακτική «συγκοινωνούντων δοχείων»: Συνδέουν, δηλαδή, την ένταση στο Αιγαίο με τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της Κύπρου, με τις επιχειρήσεις της Τουρκίας στην Συρία και την – όχι επιτυχή μέχρι τώρα – επέμβασή της κατά των κούρδων στο Αφρίν, αλλά και με το εσωτερικό πολιτικό σκηνικό στην Αγκυρα.
Η «βεντάλια» του Ερντογάν
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές,, ο τούρκος πρόεδρος προστρέχει στην πάγια τακτική του ανοίγοντας την «βεντάλια» όλων των θεμάτων και σηκώνοντας θόρυβο σε όλα τα μέτωπα με διπλό στόχο: Αφ’ ενός να στείλει μήνυμα στο εξωτερικό ότι η Τουρκία παραμένει ισχυρός διεθνής παίκτης και, αφ΄ετέρου να καλύψει την κριτική στο εσωτερικό. Η κριτική αυτή, δε, η οποία συνδέεται και με το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών εντός του 2018, αφορά τόσο την δυσμενή τροπή της επιχείρησης στο Αφρίν, όσο και το Αιγαίο όπου η αντιπολίτευση καταλογίζει τον Ερντογάν «χαλαρή» αντιμετώπιση της Ελλάδας. Πάνω στην ανάλυση αυτή βασίζεται και το «δόγμα της ψυχραιμίας», ήτοι η εκτίμηση πως παρά τους τακτικισμούς ο Ερντογάν δεν θα υπερβεί «μη αναστρέψιμα όρια». Είναι μια εκτίμηση που ενισχύεται και από την αυστηρή μέχρι στιγμής στάση της Ευρώπης απέναντι στην Αγκυρα, συνοδεύεται όμως κι από δύο κρίσιμα στοιχεία προβληματισμού.
Τα κρίσιμα ερωτήματα
Το πρώτο έχει να κάνει με το γεγονός πως με δεδομένη την κρίση στις αμερικανο-τουρκικές σχέσεις και τον «παγετό» μεταξύ Αγκυρας – Ευρώπης, δεν φαίνεται να υπάρχει αυτή τη στιγμή διεθνής παράγοντας ικανός να επηρεάσει και να «υποτάξει» πλήρως τον Ερντογάν σε περίπτωση εκτροπής.
Το δεύτερο αφορά την πεποίθηση των ελλήνων διπλωματών πως, στην πραγματικότητα, η τρέχουσα βασική διεκδίκηση και προτεραιότητα της Τουρκίας δεν είναι το Αιγαίο αλλά τα ενεργειακά κοιτάσματα της Κύπρου. Όπως επισημαίνουν διπλωματικές πηγές, στην πραγματικότητα η Αγκυρα θεωρεί τις τρέχουσες έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ ως την τελευταία της ευκαιρία να μπει στο παιχνίδι των κοιτασμάτων της ανατολικής Μεσογείου, στο όνομα των τουρκοκυπρίων. Και πρόκειται για μια διεκδίκηση που ο Ερντογάν φαίνεται πως δεν θα εγκαταλείψει εύκολα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το εύφλεκτο κλίμα στην ευρύτερη περιοχή. Είναι, δε, προφανές ότι επί του διπλού αυτού προβληματισμού θα είναι καθοριστικές οι απαντήσεις που θα δώσει η διήμερη, σήμερα και αύριο, επίσκεψη του επικεφαλής του Στέητ Ντηπάρτμεντ στην Αγκυρα.
