H εξαιρετική ποικιλία από 80 και πλέον θεραπευτικά και αρωματικά συστατικά δικαιολογεί τις πολλαπλές χρήσεις της μαστίχας Χίου, της μοναδικής αυτής ρητίνης, τόσο στο τομέα των τροφίμων, όσο και στον τομέα της υγείας και προσωπικής περιποίησης, σε παγκόσμια κλίμακα.
Οι πρώτες αναφορές γύρω από το μαστιχόδενδρο και τη μαστίχα προέρχονται από τον Ηρόδοτο (484-420 π.Χ.). Έχει καταγραφεί ως η πρώτη φυσική τσίκλα του αρχαίου κόσμου για τον καθαρισμό των δοντιών και τη φρεσκάδα της αναπνοής. Την χρησιμοποιούσαν ακόμη για τον καθαρισμό του προσώπου και του σώματος και ως δραστικό συστατικό σε μια σειρά από φαρμακευτικές συνταγές και γιατροσόφια λόγω της συμβολής της στην ανακούφιση από διάφορες ασθένειες.
Το μαστιχόδενδρο ανήκει στην οικογένεια Pistacia lentiscus L. και φύεται κυρίως στις ακτές της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου. Ωστόσο, μόνο η ποικιλία Pistacia lentiscus L. var. Chia που καλλιεργείται αποκλειστικά στο νότιο τμήμα της Χίου, παράγει τη φυσική μαστίχα. Πρόκειται για φυσική, αρωματική ρητίνη, που εκκρίνεται σε σχήμα δακρύων από τον κορμό και τα μεγάλα κλαδιά του μαστιχόδενδρου, στις επιφανειακές τομές που τού προξενούν οι παραγωγοί με αιχμηρά εργαλεία. Το αξιοπρόσεκτο είναι, ότι ενώ σχίνοι υπάρχουν σε όλο το νησί, η παραγωγή της μαστίχας γίνεται μόνο στο νότιο τμήμα της Χίου, στα Μαστιχόχωρα, όπου το κλίμα είναι ιδιαίτερα θερμό και ξηρό. Από το 1997, έχει χαρακτηρισθεί ως Προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.) και η μαστιχοκαλλιέργεια εγγράφτηκε το 2014 στον κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας (UNESCO 2003).
Η ακριβής σύνθεση της μαστίχας Χίου δεν είναι ακόμη πλήρως γνωστή. Μελέτες και πειράματα έχουν δείξει ότι τα οφέλη της δρουν σε πολλά επίπεδα:
- Φαίνεται να παρουσιάζει προστατευτική δράση στην καρδιά και στα αγγεία, μειώνοντας τα επίπεδα της ολικής χοληστερόλης, της LDL («κακής») χοληστερόλης και προστατεύοντάς την από την οξείδωση.
- Διευκολύνει την πέψη με την αντανακλαστική έκκριση σάλιου και γαστρικού υγρού κατά το μάσημά της. Ανακουφίζει από γαστραλγίες και από πεπτικά έλκη (ελικοβακτήριο του Πυλωρού) και ενεργοποιεί την αποτοξινωτική δραστηριότητα του ήπατος. Βελτίωση της κλινικής εικόνας και μείωση της φλεγμονής παρατηρήθηκε και σε ασθενείς με μέτρια έξαρση της νόσου Crohn του εντέρου.
- Η μάσηση της μαστίχας Χίου διεγείρει τη λειτουργία των σιελογόνων αδένων και αυξάνει την έκκριση σάλιου, γεγονός που συμβάλλει στον αυτοκαθαρισμό του στόματος. Η μοναδική της αντιμικροβιακή σύνθεση δρα κατά της τερηδόνας, της οδοντικής πλάκας και της κακοσμίας του στόματος, ενώ παράλληλα συντελεί στην καταπραϋντική αντιμετώπιση της ξηροστομίας, που παρουσιάζεται συχνά ειδικά στα άτομα τρίτης ηλικίας. Χρησιμοποιείται ως συστατικό σε οδοντόκρεμες και στοματικά διαλύματα για τη στοματική καθαριότητα και αντισηψία.
- Την τελευταία δεκαετία, ένας αυξανόμενος αριθμός εργαστηριακών μελετών οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η μαστίχα Χίου ενδέχεται να διαθέτει αντικαρκινικές ιδιότητες έναντι διαφόρων μορφών κακοήθων νεοπλασιών.
- Παρουσιάζει άριστες επουλωτικές και συγκολλητικές ιδιότητες ενώ παράλληλα δεν προκαλεί ανεπιθύμητες παρενέργειες στο δέρμα (δερματίτιδα, δερματικός αποχρωματισμός κ.α.) όπως άλλα κοινά επουλωτικά. Χρησιμοποιείται ήδη πολύ συχνά ως συστατικό σε επιδέσμους, έμπλαστρα και επιθέματα.
- Χρησιμοποιείται για την παρασκευή αρωμάτων, κρεμών προσώπου, καλλυντικών και ειδών περιποίησης καθώς και για ενίσχυση της τριχοφυΐας. Το μαστιχέλαιο εγγυάται καθαρισμό του δέρματος σε βάθος, προστασία κατά του γήρατος, ενυδατώνει και εξασφαλίζει μεγαλύτερη ελαστικότητα και έχει ιδιαίτερα θετική επίδραση στα δέρματα με τάση για ακμή και μαύρα στίγματα.
- Δίνεται ως διαιτητικό συμπλήρωμα σε περιπτώσεις έλλειψης ιχνοστοιχείων.
- Εκτός από τα παραπάνω, η μαστίχα και τα προϊόντα της, αποτελούν ιδανικό συντηρητικό τροφίμων, χρησιμοποιούνται στη ζαχαροπλαστική ως πρόσθετη ύλη και στην μαγειρική ως μπαχαρικό. Στην ποτοποιία χρησιμεύει ευρύτατα για την παρασκευή λικέρ και ούζου.
Σε συνεδρίαση της Επιτροπής για τα Φυτικά Φαρμακευτικά Προϊόντα (HPMC) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΜΑ) στο Λονδίνο στις 07/07/2015, αποφασίστηκε ομόφωνα και έγινε αποδεκτή στην κατηγορία των παραδοσιακών φαρμάκων φυτικής προέλευσης, η φαρμακευτική «μονογραφία» της Μαστίχας Χίου, με δύο θεραπευτικές ενδείξεις: α) δυσπεπτικά προβλήματα β) δερματικές φλεγμονές και επούλωση δερματικών πληγών.
