Αν θα θέλαμε να περιγράψουμε με τον πιο απλό τρόπο τι είναι οι κιρσοί τότε θα αρκούσε η απάντηση ότι πρόκειται για διατεταμμένες φλέβες στα πόδια μας. Η απάντηση μπορεί να είναι απλή. Η ασθένεια όμως, αρκετά συχνή στο πληθυσμό, δεν είναι απλή, ούτε αθώα.
Ξέρετε πώς λειτουργούν οι φλέβες των ποδιών σας;
Η εμφάνισή τους οφείλεται σε ανεπάρκεια των βαλβίδων που βρίσκονται στον αυλό των φλεβών. Οι βαλβίδες αυτές αποτελούνται από δύο φύλα, τα οποία κλείνουν και δεν επιτρέπουν στο αίμα να επιστρέφει προς τα πόδια. Βλάβη στα φύλα των βαλβίδων ή στο τοίχωμα της φλέβας έχει ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση των δύο φύλων και διαφυγή του αίματος προς την κατεύθυνση των ποδιών. Οι φλέβες που βρίσκονται στα πόδια ξαφνικά δέχονται πολύ μεγαλύτερο όγκο αίματος από τον φυσιολογικό. Έτσι, σταδιακά αρχίζουν και μεγαλώνουν σε διάμετρο και σε μήκος, και ενώ συμβαίνει αυτό, όλο και περισσότερες βαλβίδες που βρίσκονται σε αυτές τις φλέβες εμφανίζουν βλάβη.
Στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, το πρόβλημα ξεκινάει σε μια από τις κύριες επιφανειακές φλέβες του ποδιού, την μείζονα ή την ελάσσονα σαφηνή. Οι φλέβες αυτές στο κεντρικό τους τμήμα συνδέονται με βαθιές φλέβες. Οι βαθιές φλέβες μεταφέρουν τον κύριο όγκο αίματος του ποδιού και στο εσωτερικό τους επικρατεί σημαντικά υψηλότερη πίεση συγκριτικά με τις επιφανειακές φλέβες. Βλάβη των βαλβίδων στα σημεία σύνδεσης των επιφανειακών φλεβών με τις βαθιές έχει ως αποτέλεσμα μεγάλος όγκος αίματος να επιστρέφει, να «παλινδρομεί», στις επιφανειακές φλέβες.
Οι κύριες επιφανειακές φλέβες έχουν κλάδους. Οι κλάδοι αυτοί είναι μικρής διαμέτρου φλέβες και αυτή είναι η φυσιολογική τους κατάσταση ενώ στα σημεία της συμβολής τους με τις κύριες φλέβες υπάρχουν επίσης βαλβίδες. Καθώς η φλεβική πίεση στον αυλό των κύριων επιφανειακών φλεβών αυξάνεται λόγω της παλινδρόμησης του αίματος, οι πιο αδύναμες βαλβίδες στα σημεία της συμβολής των κλάδων με τις κύριες φλέβες ενδίδουν και η πίεση μεταφέρεται σε αυτούς. Έτσι, οι κλάδοι αρχίζουν και αυξάνουν σε διάμετρο και διαμορφώνονται οι κιρσοί. Οι κιρσοί επομένως είναι κλάδοι των κύριων επιφανειακών φλεβών και βρίσκονται επιφανειακά κάτω από το δέρμα. Οι κιρσοί δέχονται μεγάλη ποσότητα αίματος από την κύρια φλέβα και στον αυλό τους η φλεβική πίεση είναι αυξημένη, ενώ η ταχύτητα της ροής του αίματος είναι χαμηλή. Μπορούν να λάβουν μεγάλες διαστάσεις, ενώ σταδιακά προσβάλλονται όλο και περισσότεροι κλάδοι.
Και όμως το πρόβλημα δεν είναι μόνο αισθητικό
Οι κιρσοί είναι επιφανειακοί – βρίσκονται ακριβώς κάτω από το δέρμα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να γίνονται εύκολα αντιληπτοί και να δίνουν στα πόδια αντιαισθητική όψη. Επιπρόσθετα, λόγω της επιφανειακής θέσης τους υποβάλλονται καθημερινά σε πολλαπλούς μικροτραυματισμούς, γεγονός που έχει σημασία για την ανάπτυξη επιπλοκών, όπως είναι η θρόμβωση και η κιρσορραγία.
Το γεγονός ότι οι κιρσοί είναι εύκολα αντιληπτοί κοιτώντας και μόνο τα πόδια, βοηθάει τη διάγνωση. Οι ασθενείς έρχονται συνήθως για εξέταση ξέροντας ότι πιθανότατα πάσχουν από κιρσούς. Αυτό που δεν γνωρίζουν είναι ότι η παρουσία των κιρσών στα πόδια σημαίνει ότι πάσχουν από φλεβική ανεπάρκεια και ότι η κυκλοφορία του φλεβικού αίματος στα πόδια τους είναι διαταραγμένη σε σημαντικό βαθμό.
Μήπως σας μπερδεύουν τα συμπτώματα;
Δυστυχώς τα συμπτώματα των κιρσών δεν είναι ούτε απόλυτα, ούτε σαφή. Για παράδειγμα, κάποιος που πάσχει από πνευμονία, εμφανίζει βήχα και πυρετό. Ο βήχας και ο πυρετός είναι τυπικά συμπτώματα, τα οποία εύκολα κάνουν το γιατρό να σκεφτεί ότι ο ασθενείς μπορεί να πάσχει από πνευμονία. Αντίθετα, οι κιρσοί προκαλούν διάφορα γενικά συμπτώματα, όπως βάρος στα πόδια ή φαγούρα. Πάντως οι πόνοι στα πόδια εμφανίζονται συχνά καθώς και το οίδημα στους αστράγαλους. Χαρακτηριστικό είναι ότι το πρωί, όταν ο ασθενής σηκώνεται από το κρεβάτι, νιώθει τα πόδια του σχετικά ανάλαφρα ενώ τα οιδήματα έχουν εξαφανιστεί λόγω της νυχτερινής κατάκλισης. Καθώς περνάει η ημέρα όμως, τα συμπτώματα και το οίδημα εμφανίζονται σταδιακά και επιδεινώνονται ιδιαίτερα μετά το μεσημέρι. Η εμφάνιση σπασμών στους μύες των ποδιών κατά τον νυχτερινό ύπνο (κράμπες) είναι ιδιαίτερα συχνή σε ασθενείς που πάσχουν από κιρσούς.
Τα συμπτώματα που εμφανίζουν οι κιρσοί δεν συνδέονται με την βαρύτητα του προβλήματος. Υπάρχουν περιπτώσεις ασθενών όπου ενώ στο πόδι είναι εμφανείς λίγοι κιρσοί αισθάνονται καθημερινά έντονο πόνο και αντιθέτως, ασθενείς με πολύ σημαντική φλεβική ανεπάρκεια οι οποίοι δεν αισθάνονται καθόλου συμπτώματα.
Θα πρέπει να εστιάζουμε στο βάθος της φλέβας
Για όλους τους ανωτέρω λόγους, οι γιατροί που ασχολούνται σοβαρά με την φλεβολογία δίνουν μικρή σημασία στα συμπτώματα που να αναφέρει ο ασθενής αλλά εστιάζουν στην ουσία του προβλήματος, δηλαδή στο να καθορίσουν από που ξεκινάει η φλεβική ανεπάρκεια, ποιά είναι η κύρια επιφανειακή φλέβα από όπου ξεκινάει η παλινδρόμηση του αίματος και προς τα που κατευθύνεται. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται χαρτογράφηση του φλεβικού δικτύου του αρρώστου και της πορείας της φλεβικής ανεπάρκειας.
