Το βουνό Cederberg στο δυτικό ακρωτήρι της Νότιας Αφρικής πήρε το όνομά του από το είδος κέδρου φύεται εκεί, ενός από τα σπανιότερα και αρχαιότερα δέντρα στον πλανήτη.
Ο περίφημος κέδρος Clanwilliam απαντάται στη Νότια Αφρική – πουθενά αλλού στον κόσμο. Το εμβληματικό αυτό είδος έχει ηλικία άνω των 225 εκατομμυρίων χρόνων και κατάφερε να επιζήσει της τελευταίας εποχής των παγετώνων. Ωστόσο, σήμερα κινδυνεύει να εξαφανιστεί και το μέλλον του εξαρτάται πλέον από την κλιματική ισορροπία.
Εδώ και 17 χρόνια η Rika du Plessis αγωνίζεται να σώσει το είδος αυτό κέδρου που στο πέρασμα των αιώνων κοβόταν για το ξύλο του. Σήμερα, ωστόσο, αντιμετωπίζει άλλη απειλή.
«Λόγω της κλιματικής αλλαγής, ολόκληρος ο κόσμος βιώνει υψηλότερες θερμοκρασίες και λιγότερες βροχοπτώσεις» εξηγεί η διευθύντρια της κυβερνητικής οργάνωσης για την προστασία της φύσης, CapeNature.
Η περιορισμένη βροχόπτωση εμποδίζει τους σπόρους να φυτρώσουν φυσικά, εξηγεί η ίδια, κι όταν φυτρώνουν, παλεύουν να μεγαλώσουν και να επιβιώσουν χωρίς νερό. Κι έπειτα, επικαλείται άλλον έναν σοβαρό παράγοντα για την επαπειλούμενη εξαφάνιση, τις ολοένα και περισσότερες πυρκαγιές που προκαλούνται από τις υψηλές θερμοκρασίες: «Όταν η φωτιά αγγίξει ένα δέντρο, αυτό πεθαίνει», λέει.
Η περιοχή, συνεχίζει η Du Plessis, ήταν άλλωστε κατάφυτη από αρωματικούς κέδρους. Ωστόσο, σήμερα το είδος εντοπίζεται μόνο σε μεγάλο υψόμετρο και σποραδικά σε βράχους, όπου το νερό είναι σπάνιο. Υπολογίζει πως έχουν απομείνει μόλις 13.500 δέντρα του είδους. Σε μία προσπάθεια να σωθεί ο κέδρος αυτός, η CapeNature έχει αναπτύξει ένα πρόγραμμα φύτευσης. Πρόκειται για μία ευαίσθητη διαδικασία, λένε οι ειδικοί, που ξεκινά με την καλλιέργεια σπόρων. Τα φυτά μεγαλώνουν σε φυτώρια προτού μεταφυτευθούν στις βραχώδεις επιφάνειες του βουνού όπου και μεγαλώνουν φυσικά.
«Σε κάποιες περιπτώσεις πρέπει να κάνουμε αναρρίχηση στα βουνά. Δεν υπάρχουν δρόμοι, οπότε τα πάντα πρέπει να μεταφερθούν από εμάς. Σε κάποια σημεία πρέπει να κουβαλήσουμε ακόμα και νερό για να ποτίσουμε τα φιντάνια αφότου τα φυτέψουμε. Είναι σκληρή δουλειά, όμως υπάρχει αφοσιωμένη ομάδα» λέει η Du Plessis που έχει συμμετάσχει στη φύτευση τουλάχιστον 13.000 δέντρων.
Ωστόσο, όπως παραδέχεται, η επιβίωση δεν είναι εύκολη για τα νεαρά δεντράκια. Τα τρωκτικά τρώνε τις ρίζες των φιντανιών ενώ οι ολοένα και συχνότερες φωτιές τα καταστρέφουν από νωρίς. Μόλις το 10% από τα φυτά αυτά καταφέρνουν να αναπτυχθούν και, στην προσπάθεια να ενισχύσει τις πιθανότητες επιβίωσής τους, η Du Plessis δημιουργεί και φυτείες κέδρων, όπου τα δενδρύλλια φυτεύονται σε πλαστικά δοχεία που λειτουργούν ως δεξαμενές, συλλέγοντας νερό όποτε βρέχει και απελευθερώνοντάς το σταδιακά στις ρίζες των δέντρων.
Με το προσδόκιμο ζωής του στα χιλιάδες χρόνια, ο κέδρος Clanwilliam είναι ένα «απίθανο φυτό», όπως το περιγράφει η Du Plessis. Γι’αυτό και έχει αφιερώσει τη ζωή της στη διάσωση του είδους. «Θέλω να πιστεύω πως οι προσπάθειες που καταβάλλουμε, έχουν και θα συνεχίσουν να έχουν αποτελέσματα που κάνουν τη διαφορά. Μικρή, αλλά παρ’ όλα αυτά διαφορά» παραδέχεται η ίδια.
