Στην αγκαλιά της Αιτωλοακαρνανίας, απέναντι ακριβώς από το γραφικό ψαροχώρι του Μύτικα, βρίσκεται ένα μικρό αλλά καταπράσινο νησάκι, με σμαραγδένια νερά και παραδοσιακούς οικισμούς.
Και ο λόγος για τον Κάλαμο, που μαγεύει τον επισκέπτη με τη γοητεία του και φανερώνει σε όλους μας κάτι από την ομορφιά της αυθεντικής Ελλάδας, που δεν έχει αλλοιωθεί ακόμη από την άμετρη τουριστική ανάπτυξη.
Ο Κάλαμος είναι ένα ορεινό νησάκι του Ιονίου με πευκόφυτες πλαγιές, γαλαζοπράσινες ακρογιαλιές και ιστορικά μνημεία διάσπαρτα στην επικράτειά του. Από την κορυφή του νησιού που φτάνει τα 745 μέτρα από τη θάλασσα, μέχρι τις αμμουδιές, ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με την παρθένα φύση και το φυσικό τοπίο τον καθηλώνει. Το νησί αυτό μοιάζει με έναν επίγειο παράδεισο, που μόνο όσοι το έχουν επισκεφτεί μπορούν να σας το επιβεβαιώσουν.
Το νησί του Καλάμου έγινε γνωστό στα Ορλωφικά από τις επιδρομές που εξαπέλυσε από τις ακτές του ο Λάμπρος Κατσώνης το 1791. Ωστόσο, στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 το νησί ήταν έρημο. Μετά τη Μάχη του Πέτα (4 Ιουλίου 1822), όσοι δεν μπόρεσαν να καταφύγουν στο Μεσολόγγι, αποβιβάστηκαν στον Κάλαμο, που τελούσε εκείνη την εποχή υπό αγγλική κυριαρχία. Ο τότε αρμοστής Τόμας Μαίτλαντ θεώρησε ανεπιθύμητους τους επαναστάτες και τους έδιωξε.
Σήμερα οι λιγοστοί κάτοικοι του Καλάμου υποδέχονται τους επισκέπτες με αγάπη, τους ανοίγουν τα σπίτια και την αγκαλιά τους, και τους γνωρίζουν τα μυστικά του τόπου τους. Τα καΐκια σχίζουν την αρυτίδωτη θάλασσα τις πρώτες πρωινές ώρες, ενώ η πλάση βάφεται με τα έντονα χρώματα της ανατολής, που την κάνουν ονειρική κι απόμακρη. Στα δάση του νησιού μπορεί κανείς να συναντήσει μικρά εκκλησάκια και παραδοσιακά κτίσματα, που σε συνδυασμό με τον διαυγή βυθό που πλαισιώνει με αγάπη τη νησιωτική γη, ολοκληρώνουν το παραμυθένιο τοπίο. Ας ελπίσουμε αυτός ο ελληνικός παράδεισος να προστατευτεί και να διατηρήσει την αυθεντικότητά του.
Ιστορία
Στην διάρκεια του Β΄παγκοσμίου πολέμου στο νησί έβρισκε καταφύγιο το φημισμένο υποβρύχιο «Παπανικολής» . Άλλωστε η ιστορική σπηλιά στο Μεγανήσι είναι πάρα πολύ κοντά.
Το νησί Κάλαμος, το δεύτερο μεγαλύτερο νησί του συμπλέγματος των Τηλεβοϊδων νήσων. Βρίσκεται απέναντι από τις ακτές τις Αιτωλοακαρνανίας σε κοντινή απόσταση με την Λευκάδα. Στα νησάκια των Τηλεβοϊδων ανήκει και ο περίφημος Σκορπιός και οφείλουν το όνομα τους στην αρχαία φυλή των Τηλεβόων, που σύμφωνα με τον Όμηρο, ήταν νησιώτες που φημιζόταν για τις κωπηλατικές τους ικανότητες και ασχολούνταν με την πειρατεία.
Το όνομα τους προερχόταν από τα παιδιά του Ποσειδώνα και της Ιπποθόης, τον Ταφίο και τον Τηλεβόα. Οι Τηλεβόες ή διαφορετικά Ταφίοι χρησιμοποιούσαν ως ορμητήριο και το γειτονικό νησί Μεγανήσι, που στα ομηρικά έπη ονομαζόταν Τάφος. Ήταν ξακουστοί πειρατές της αρχαιότητας, που χάρη στις δεξιότητες τους στη θάλασσα, λήστευαν τα ξένα πλοία και εμπορευόνταν σκλάβους, που έπαιρναν από τις επιδρομές τους. Σύμφωνα με έναν από τους μύθους, όταν οι Τηλεβόες κατέλαβαν τα νησιά του Ιονίου, πολέμησαν εναντίον των Μυκηνών, σκοτώνοντας τα εφτά από τα οχτώ παιδιά του βασιλιά τους.
Το νησί κατοικήθηκε περίπου τον 14ο αιώνα από κατοίκους κυρίως της Αιτωλοακαρνανίας, Λευκάδας και της Ιθάκης. Αργότερα πέρασε στην κυριαρχία των Βενετών, των Ρώσων και των Γάλλων. Τα χρόνια της επανάστασης έγινε το ορμητήριο σημαντικών προσωπικοτήτων του αγώνα. Πρώτος βρέθηκε στο νησί το 1791 ο θαλασσομάχος, Λάμπρος Κατσώνης, που ήταν επικεφαλής ενός στόλου 22 πλοίων που ήταν αγκυροβολημένα στο λιμάνι του Καλάμου.
Το 1810 ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης πήγε στον Κάλαμο για να πολεμήσει τους Γάλλους. Από εκεί παρέλαβε τους άντρες και τους μετέφερε στο Μεγανήσι απ’ όπου και έδιωξαν τελικά τους Γάλλους και το νησί περιήλθε στους Άγγλους.
Τα δύσκολα χρόνια της επανάστασης στο νησί βρήκαν καταφύγιο 60.000 φυγάδες από την Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα, την Ήπειρο και από το πολιορκημένο Μεσολόγγι. Ωστόσο πολλοί επαναστάτες ήταν ανεπιθύμητοι στον τότε αρμοστή Τόμας Μαιτλάντ και τους έδιωχνε. Όπως ανέφερε ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης από το αφιερωτικό στον εθνομάρτυρα Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε΄:
«Διωγμένοι από τον Κάλαμο με την ψυχή στο στόμα
Χιλιάδες γυναικόπαιδα δεν βρίσκουν xούφτα χώμα
Να μείνουν ακυνήγητα… κι ο χάρος δεκατίζει».
Σύμφωνα με τον ιστορικό Γιάννη Βλαχογιάννη ανάμεσα στους φυγάδες που είχαν βρει καταφύγιο στον Κάλαμο ήταν και η κυνηγημένη οικογένεια του Γεωργίου Καραΐσκάκη. Λέγεται πως η γυναίκα του πέθανε το 1827 στον Κάλαμο από βαριά ασθένεια. Ο Καραϊσκάκης πληροφορήθηκε ότι η γυναίκα του ήταν βαριά άρρωστη αλλά τότε βρισκόταν στην Αθήνα και πολεμούσε τον Κιουταχή. Παρά τα δυσάρεστα νέα δεν εγκατέλειψε την πολιορκία και συνέχισε να πολεμά. Έτσι δεν την πρόλαβε ζωντανή για να την αποχαιρετήσει.
Ο Κάλαμος ενώθηκε το 1864 με την υπόλοιπη Ελλάδα. Μπορεί να είναι ένα μικροσκοπικό νησί, αλλά έχει σπουδαία ιστορία. Φημίζεται για την ηρεμία και την απομόνωση που προσφέρει και όπως τα περισσότερα νησιά του Ιουνίου, έχει καταπράσινο τοπίο και υπέροχες γαλάζιες παραλίες.
