Το “ψηφιακό νόμισμα της κεντρικής τράπεζας” δεν βγαίνει ακριβώς από τη γλώσσα. Αλλά μπορεί να θέλετε να συνηθίσετε να το λέτε. Αυτά τα λεγόμενα CBDC, ή ψηφιακές εκδόσεις δολαρίων, γιουάν, ευρώ, γιεν ή οποιουδήποτε άλλου νομίσματος, έρχονται, λένε όσοι τα μελετούν. Και ανάλογα με το πώς σχεδιάζονται και αναπτύσσονται, ο αντίκτυπός τους στο τραπεζικό σύστημα μπορεί να είναι βαθύς.
Εκατόν δεκατέσσερις χώρες εξερευνούν ψηφιακά νομίσματα και οι συλλογικές τους οικονομίες αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 95% του παγκόσμιου ΑΕΠ, σύμφωνα με την υπηρεσία παρακολούθησης ψηφιακών νομισμάτων της Κεντρικής Τράπεζας του Ατλαντικού Συμβουλίου. Ορισμένες χώρες, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Νιγηρία και οι Μπαχάμες, έχουν ήδη κυκλοφορήσει ψηφιακά νομίσματα. Άλλοι, όπως η Σουηδία και η Ιαπωνία, προετοιμάζονται για πιθανές πωλήσεις. Οι ΗΠΑ μελετούν το ζήτημα και έχουν πραγματοποιήσει δοκιμές διαφόρων τεχνολογιών για να ενεργοποιήσουν ένα ψηφιακό νόμισμα, αν και ο πρόεδρος της Fed Τζερόμ Πάουελ έχει υποδείξει ότι η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ δεν έχει σχέδια να δημιουργήσει ένα και δεν θα το κάνει χωρίς οδηγίες από το Κογκρέσο.
Οι συζητήσεις σχετικά με την αναγκαιότητα, τη χρησιμότητα και τα πιθανά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των ψηφιακών νομισμάτων είναι συχνά συγκεχυμένες και συγκεχυμένες, εν μέρει επειδή κάθε χώρα που κυκλοφορεί ένα ψηφιακό νόμισμα το κάνει με τον δικό της τρόπο.
Γενικά, ωστόσο, τα CBDC μπορούν να χωριστούν χονδρικά σε δύο τύπους: αυτά που έχουν σχεδιαστεί για χρήση από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και αυτά που έχουν σχεδιαστεί για χρήση από το ευρύ κοινό.
Παλιό εναντίον νέου
Ο πρώτος τύπος είναι απλώς ένας νέος τρόπος για τις κεντρικές τράπεζες να μεταφέρουν χρήματα σε εμπορικές τράπεζες.
Πιο συγκεκριμένα, ορισμένες κεντρικές τράπεζες δοκιμάζουν εάν οι μεταφορές χρημάτων μεταξύ χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων – οι οποίες σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστούν μέρες για να διακανονιστούν – μπορεί να γίνουν ασφαλέστερες και πιο αποτελεσματικές στο πλαίσιο ενός συστήματος στο οποίο τα χρήματα της κεντρικής τράπεζας αντιπροσωπεύονται από ψηφιακά μάρκες και οι συναλλαγές διακανονίζονται σε ένα κοινό κατανεμημένο καθολικό, έννοιες δανεισμένες από κρυπτονομίσματα και blockchains. Ένα τέτοιο σύστημα δοκιμάζεται από τη Fed της Νέας Υόρκης και μια σειρά από μεγάλες τράπεζες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα των ΗΠΑ.
Ο δεύτερος τύπος CBDC είναι μια ψηφιακή έκδοση χρημάτων fiat που διατίθεται στο ευρύ κοινό μέσω λογαριασμών που τηρούνται από μια κεντρική τράπεζα ή μια εμπορική τράπεζα. Από την οπτική γωνία ενός κανονικού ατόμου ή επιχείρησης, αυτό το είδος CBDC δεν διαφέρει καθόλου από το ηλεκτρονικό χρήμα στους τραπεζικούς του λογαριασμούς σήμερα — είναι απλώς ένα ψηφιακό δολάριο. Αυτό που κάνει αυτά τα είδη CBDC ξεχωριστά είναι ότι δημιουργούνται και διατηρούνται σε λογαριασμούς στους οποίους έχει άμεση πρόσβαση μια κεντρική τράπεζα. Εάν συνέβαινε μια άλλη πανδημία, για παράδειγμα, η Fed θα μπορούσε απλώς να καταθέσει «επιταγές» κινήτρων στον λογαριασμό ψηφιακού νομίσματος κάθε πολίτη των ΗΠΑ.
Αυτός ο τύπος CBDC αντιπροσωπεύει μια απόκλιση από τον τρόπο που δημιουργούνται και διανέμονται τα χρήματα σήμερα, καθώς οι καθημερινοί άνθρωποι θα έχουν πλέον λογαριασμούς ή «πορτοφόλια» που περιέχουν χρήματα που δημιουργούνται από την ίδια την κεντρική τράπεζα της χώρας τους, αντί από την εμπορική τους τράπεζα. Αντιπροσωπεύει μια βαθιά αλλαγή για τις κεντρικές τράπεζες, από τον παραδοσιακό τους ρόλο ως παρόχων χρημάτων στο τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα μιας χώρας, στην άμεση σύνδεση με τους καθημερινούς ανθρώπους.
Το ψηφιακό γουάν της Κίνας είναι ένα τέτοιο νόμισμα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους καθημερινούς Κινέζους μέσω των υπαρχουσών και πολύ δημοφιλών υπηρεσιών ψηφιακών πληρωμών όπως το Alipay και το WeChat Pay. Η ψηφιακή ρουπία της Ινδίας είναι ένα εξίσου τολμηρό πείραμα που επιτρέπει στους πολίτες της χώρας να συναλλάσσονται με μια ψηφιακή έκδοση του νομίσματός τους με τρόπο που θα μπορούσε να παρακάμψει τις παραδοσιακές τράπεζες.
Ζήτημα ελέγχου
Σε αυτό το σημείο, ο μέσος άνθρωπος πιθανώς αναρωτιέται γιατί, σε έναν κόσμο στον οποίο δισεκατομμύρια άνθρωποι έχουν συνηθίσει να πληρώνουν για πράγματα με συστήματα ηλεκτρονικών πληρωμών ήδη, ο καθένας χρειάζεται μια ψηφιακή έκδοση του νομίσματός του.
Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση εξαρτάται από τα κίνητρα του κεντρικού τραπεζίτη, του αναλυτή ή του ακαδημαϊκού που ρωτάτε. Πολλοί που μελετούν τα ψηφιακά νομίσματα υποστηρίζουν ότι στο πιο βασικό επίπεδο, ένα ψηφιακό νόμισμα έχει να κάνει με τον έλεγχο. Η άνοδος των κρυπτονομισμάτων – που είναι μια άλλη μορφή ψηφιακού χρήματος, αλλά δεν ελέγχεται από μια κυβέρνηση ή άλλη κεντρική αρχή – και η δυνατότητα του ψηφιακού νομίσματος ενός έθνους να καταβροχθίσει την κυριαρχία των άλλων έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον για τους επίσημους ψηφιακά νομίσματα.
«Υπάρχει ανησυχία ότι εάν δεν λανσάρουμε ένα ψηφιακό νόμισμα στις ΗΠΑ ή την Ευρώπη, η Κίνα θα θέσει όλα τα πρότυπα γι ‘αυτούς και τότε θα βρεθούμε σε μειονεκτική θέση», λέει η Μέγκαν Γκριν, παγκόσμια επικεφαλής οικονομολόγος σε κίνδυνο. και η εταιρεία χρηματοοικονομικών συμβούλων Kroll. «Επίσης, τα ψηφιακά νομίσματα όπως η κρυπτογράφηση τρόμαξαν πραγματικά τους μπεζέζους από τους κεντρικούς τραπεζίτες».
Αυτό που φοβούνται οι κεντρικοί τραπεζίτες και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη -όπως ο Λευκός Οίκος Μπάιντεν, ο οποίος σε μια έκθεση του Σεπτεμβρίου περιέγραψε τις πιθανότητες ενός ψηφιακού δολαρίου ΗΠΑ- είναι η δυνατότητα των κρυπτονομισμάτων να καταργήσουν τον έλεγχο της δημιουργίας και μεταφοράς χρημάτων από τις κεντρικές τράπεζες, αφήνοντάς τους χωρίς τα εργαλεία που διαθέτουν επί του παρόντος για να αποτρέψουν τις αντίστοιχες οικονομίες τους από το να λειτουργούν πολύ ζεστά ή πολύ κρύα.
Όλες αυτές οι απειλές παραμένουν εντελώς υποθετικές προς το παρόν, λέει ο Eswar Prasad, οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο Cornell. Στο βιβλίο του «The Future of Money», περιγράφει τους άλλους λόγους που δίνουν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής για την επιθυμία να δημιουργήσουν ψηφιακά νομίσματα.
Ίσως ο πιο ευγενής από αυτούς τους λόγους είναι η οικονομική ένταξη. Στις ΗΠΑ, μόνο το 5% περίπου των ανθρώπων δεν έχει τραπεζικό λογαριασμό. Αλλά σε άλλες χώρες, όπως οι Μπαχάμες, που ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που εφάρμοσε ψηφιακό νόμισμα, το ποσοστό είναι πολύ υψηλότερο —περίπου 18%, σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα της χώρας. Εάν ο καθένας είχε πρόσβαση σε έναν λογαριασμό στην κεντρική τράπεζα της χώρας του και μπορούσε να τον χρησιμοποιήσει για να συναλλάσσεται στιγμιαία με άλλους χρησιμοποιώντας ένα ψηφιακό νόμισμα, με ελάχιστη ή καθόλου χρέωση, η ιδέα είναι ότι θα έφερνε πολύ περισσότερους ανθρώπους στην περιφερειακή και ακόμη και παγκόσμια χρηματοπιστωτικού συστήματος, με όλα τα οφέλη που υπάρχουν.
Λιγότερη ιδιωτικότητα
Από την άλλη πλευρά, τα πιθανά μειονεκτήματα ενός ψηφιακού νομίσματος, ακόμη και ενός που αρχικά προοριζόταν μόνο για τους πιο ευνοϊκούς σκοπούς, θα μπορούσαν να είναι βαθιά, λέει ο Δρ Prasad.
Πρώτον, υπάρχει το προφανές ζήτημα της ιδιωτικής ζωής. Ένα ψηφιακό νόμισμα θα μπορούσε να επιτρέψει στις κυβερνήσεις να παρακολουθούν κάθε συναλλαγή που κάνει ένα άτομο, ανεξάρτητα από το πόσο λεπτό. Αυτό το επίπεδο διαφάνειας θα αποτελούσε ισχυρό αντικίνητρο για τη χρήση αυτών των νομισμάτων για έγκλημα ή απάτη, αλλά θα μπορούσε επίσης να ανοίξει την πόρτα σε νέα είδη κοινωνικού ελέγχου, ειδικά σε χώρες με ήδη ελλιπή προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
