Πακέτο μέτρων για την προστασία και την αποκατάσταση των δασών του πλανήτη, «που φιλοξενούν το 80% της βιοποικιλότητας στην ξηρά, στηρίζουν τα μέσα διαβίωσης περίπου για το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού και είναι ζωτικής σημασίας για τις προσπάθειές μας για την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος», ενέκρινε η Κομισιόν και παρουσίασαν στις Βρυξέλλες οι Αντιπρόεδροι Κατάινεν και Τίμμερμανς.
Όπως επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ενισχυμένη προσέγγιση που ανακοινώθηκε την Τρίτη αφορά την πλευρά τόσο της προσφοράς όσο και της ζήτησης του ζητήματος. Εισάγει μέτρα για την ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας με τα ενδιαφερόμενα μέρη και τα κράτη μέλη, την προώθηση της βιώσιμης χρηματοδότησης, την καλύτερη χρήση της γης και των πόρων, τη βιώσιμη δημιουργία θέσεων εργασίας και τη διαχείριση της αλυσίδας εφοδιασμού, καθώς και τη στοχευμένη έρευνα και συλλογή δεδομένων. Επίσης, δρομολογεί την αξιολόγηση πιθανών νέων ρυθμιστικών μέτρων για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων στην αποψίλωση και την υποβάθμιση των δασών από την κατανάλωση στην ΕΕ.
Ο πρώτος αντιπρόεδρος κ. Φρανς Τίμερμανς, αρμόδιος για τη βιώσιμη ανάπτυξη, δήλωσε: «Τα δάση είναι οι πράσινοι πνεύμονες του πλανήτη μας και πρέπει να τα φροντίζουμε όπως φροντίζουμε τους δικούς μας πνεύμονες. Δεν θα επιτύχουμε τους στόχους μας για το κλίμα αν δεν προστατεύουμε τα δάση του πλανήτη. Τα σημαντικότερα πρωτογενή δάση παγκοσμίως δεν απαντώνται στο έδαφος της ΕΕ, αλλά οι ενέργειές μας ως ατόμων και οι επιλογές πολιτικής μας έχουν σημαντικό αντίκτυπο. Σήμερα στέλνουμε ένα σημαντικό μήνυμα στους πολίτες μας και στους εταίρους μας ανά τον κόσμο ότι η ΕΕ είναι έτοιμη να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο σε αυτόν τον τομέα κατά την επόμενη πενταετία, και πέραν αυτής».
Ο αντιπρόεδρος κ. Γίρκι Κάταϊνεν, αρμόδιος για την απασχόληση, την ανάπτυξη, τις επενδύσεις και την ανταγωνιστικότητα, δήλωσε: «Η δασική κάλυψη του πλανήτη εξακολουθεί να μειώνεται με ανησυχητικό ρυθμό. Με την ανακοίνωση αυτή, εντείνουμε τη δράση της ΕΕ για την καλύτερη προστασία των υφιστάμενων δασών και τη βιώσιμη διαχείρισή τους. Όταν προστατεύουμε τα υφιστάμενα δάση και αυξάνουμε τη δασική κάλυψη κατά βιώσιμο τρόπο, διασφαλίζουμε τα μέσα βιοπορισμού και αυξάνουμε τα έσοδα των τοπικών κοινοτήτων. Τα δάση συνιστούν επίσης έναν ελπιδοφόρο τομέα της πράσινης οικονομίας, με τη δυνατότητα δημιουργίας μεταξύ 10 και 16 εκατομμυρίων αξιοπρεπών θέσεων εργασίας παγκοσμίως. Η ανακοίνωση αυτή αποτελεί σημαντικό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση».
Ο επίτροπος Περιβάλλοντος, Θαλάσσιας Πολιτικής και Αλιείας, κ. Καρμένου Βέλα, πρόσθεσε τα εξής: «Είναι αναγκαία μια ισχυρότερη και αποτελεσματικότερη ευρωπαϊκή δράση για την προστασία και την αποκατάσταση των δασών, διότι η κατάσταση παραμένει εύθραυστη, παρά τις προσπάθειες που έχουν ήδη καταβληθεί. Η αποψίλωση έχει καταστροφικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, το κλίμα και την οικονομία».
Ο επίτροπος Διεθνούς Συνεργασίας και Ανάπτυξης, κ. Νέβεν Μίμιτσα, δήλωσε: «Είμαστε έτοιμοι να συνεργαστούμε με χώρες εταίρους για να προστατεύσουμε και να διαχειριστούμε τα δάση σε όλον τον πλανήτη με βιώσιμο τρόπο. Στόχος είναι η διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας και της παροχής νερού, η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, η ανθεκτικότητα και η ειρήνη. Σκοπός είναι να οικοδομήσουμε έναν κόσμο περισσότερο βιώσιμο και συμπεριληπτικό».
Η φιλόδοξη ευρωπαϊκή προσέγγιση που περιγράφεται σήμερα αποτελεί μια αντίδραση στη συνεχιζόμενη ευρεία καταστροφή των δασών του πλανήτη· μεταξύ 1990 και 2016 χάθηκε έκταση 1,3 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων, που ισοδυναμεί με περίπου 800 γήπεδα ποδοσφαίρου κάθε ώρα. Οι κύριοι παράγοντες αυτής της αποψίλωσης είναι η ζήτηση για τρόφιμα, ζωοτροφές, βιοκαύσιμα, ξυλεία και άλλα βασικά προϊόντα.
Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που συνδέονται με την αποψίλωση των δασών είναι η δεύτερη κυριότερη αιτία της κλιματικής αλλαγής, και γι’ αυτόν τον λόγο η προστασία των δασών αποτελεί σημαντικό μέρος της ευθύνης μας να τηρήσουμε τις δεσμεύσεις που απορρέουν από τη συμφωνία του Παρισιού. Από οικονομική και κοινωνική άποψη, τα δάση στηρίζουν τα μέσα βιοπορισμού του 25 % περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού και επίσης ενσαρκώνουν αναντικατάστατες πολιτιστικές, κοινωνικές και πνευματικές αξίες.
Η ανακοίνωση που εκδόθηκε σήμερα έχει διττό στόχο: την προστασία και τη βελτίωση της υγείας των υφιστάμενων δασών, ιδίως των πρωτογενών δασών, και τη σημαντική αύξηση της βιώσιμης κάλυψης των δασών με βιοποικιλότητα σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Επιτροπή καθόρισε πέντε προτεραιότητες:
- να μειώσει το αποτύπωμα κατανάλωσης της ΕΕ στη γη και να ενθαρρύνει την κατανάλωση προϊόντων από αλυσίδες εφοδιασμού μηδενικής αποψίλωσης στην ΕΕ·
- να συνεργαστεί με τις χώρες παραγωγής για τη μείωση των πιέσεων που ασκούνται στα δάση και την εξασφάλιση αναπτυξιακής συνεργασίας της ΕΕ που δεν συμβάλλει στην αποψίλωση των δασών·
- να ενισχύσει τη διεθνή συνεργασία για την ανάσχεση της αποψίλωσης και της υποβάθμισης των δασών και να ενθαρρύνει την αποκατάσταση των δασών·
- να ανακατευθύνει τη χρηματοδότηση για την υποστήριξη πιο βιώσιμων πρακτικών χρήσης της γης·
- να στηρίξει τη διαθεσιμότητα, την ποιότητα και την πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τα δάση και τις αλυσίδες εφοδιασμού βασικών προϊόντων, και να υποστηρίξει την έρευνα και την καινοτομία.
Οι δράσεις για τη μείωση της κατανάλωσης στην ΕΕ και την ενθάρρυνση της χρήσης προϊόντων από αλυσίδες εφοδιασμού μηδενικής αποψίλωσης των δασών θα διερευνηθούν μέσω της δημιουργίας μιας νέας πολυσυμμετοχικής πλατφόρμας για την αποψίλωση και την υποβάθμιση των δασών, καθώς και τη δημιουργία δασών, που θα συγκεντρώσει ευρύ φάσμα ενδιαφερόμενων μερών. Η Επιτροπή θα ενθαρρύνει επίσης ισχυρότερα συστήματα πιστοποίησης για προϊόντα μηδενικής αποψίλωσης και θα αξιολογήσει πιθανά νομοθετικά μέτρα από την πλευρά της ζήτησης και άλλα κίνητρα.
Η Επιτροπή θα συνεργαστεί στενά με τις χώρες εταίρους για να τις βοηθήσει να μειώσουν τις πιέσεις που ασκούνται στα δάση τους και θα εξασφαλίσει ότι οι πολιτικές της ΕΕ δεν συμβάλλουν στην αποψίλωση και την υποβάθμιση των δασών. Θα βοηθήσει τους εταίρους να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν ολοκληρωμένα εθνικά πλαίσια για τα δάση, ενισχύοντας τη βιώσιμη χρήση των δασών και αυξάνοντας τη βιωσιμότητα των αξιακών αλυσίδων που βασίζονται στη δασοκομία. Η Επιτροπή θα εργαστεί επίσης μέσω διεθνών φόρουμ, – όπως ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), ο ΟΗΕ, οι G7 και G20, ο ΠΟΕ και ο ΟΟΣΑ – για την ενίσχυση της συνεργασίας σε δράσεις και πολιτικές στον τομέα αυτό. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να διασφαλίζει ότι οι εμπορικές συμφωνίες που διαπραγματεύεται η ΕΕ συμβάλλουν στην υπεύθυνη και βιώσιμη διαχείριση των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού και να ενθαρρύνει το εμπόριο γεωργικών και δασικών προϊόντων που δεν προκαλούν αποψίλωση ή υποβάθμιση των δασών. Η Επιτροπή θα αναπτύξει επίσης μηχανισμούς παροχής κινήτρων για τους μικροκαλλιεργητές προκειμένου να διατηρήσουν και να ενισχύσουν τις υπηρεσίες οικοσυστήματος και να ενστερνιστούν τη βιώσιμη γεωργία και διαχείριση των δασών.
Για να βελτιωθεί η διαθεσιμότητα και η ποιότητα των πληροφοριών και η πρόσβαση σε πληροφορίες για τα δάση και τις αλυσίδες εφοδιασμού, η Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία ενός παρατηρητηρίου της ΕΕ για την αποψίλωση και την υποβάθμιση των δασών, για την παρακολούθηση και τη μέτρηση των αλλαγών στη δασική κάλυψη του πλανήτη και των σχετικών αιτίων/παραγόντων που τις προκαλούν. Αυτός ο πόρος θα παράσχει στους δημόσιους φορείς, τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις καλύτερη πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τις αλυσίδες εφοδιασμού, ενθαρρύνοντάς τους να γίνουν περισσότερο βιώσιμοι. Η Επιτροπή θα διερευνήσει επίσης τη δυνατότητα ενίσχυσης της χρήσης του δορυφορικού συστήματος παρακολούθησης των δασών του Copernicus.
Η Επιτροπή θα εστιάσει στην ανακατεύθυνση της δημόσιας και ιδιωτικής χρηματοδότησης ώστε να συμβάλει στη δημιουργία κινήτρων για τη βιώσιμη διαχείριση των δασών και τη βιώσιμη διαχείριση των δασικών αξιακών αλυσίδων, καθώς και για τη διατήρηση της υφιστάμενης δασικής κάλυψης και τη βιώσιμη αποκατάσταση πρόσθετης δασικής κάλυψης. Από κοινού με τα κράτη μέλη, η Επιτροπή θα εξετάσει τους μηχανισμούς που έχουν τη δυνατότητα να προωθήσουν την πράσινη χρηματοδότηση για τα δάση και να ασκήσουν περαιτέρω μόχλευση καθώς και να αυξήσουν τη χρηματοδότηση.
Ιστορικό
Η ΕΕ έχει δείξει ότι διαδραματίζει ηγετικό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο στον εν λόγω τομέα. Από το 2003, η ΕΕ εφαρμόζει το σχέδιο δράσης για την επιβολή της δασικής νομοθεσίας, τη διακυβέρνηση και το εμπόριο (FLEGT) για την καταπολέμηση της παράνομης υλοτομίας και του συναφούς εμπορίου. Σε ανακοίνωση του 2008 για την αποψίλωση των δασών η Επιτροπή καθόρισε τα αρχικά στοιχεία ενός πλαισίου πολιτικής της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του στόχου της ΕΕ για ανάσχεση της παγκόσμιας απώλειας δασικών εκτάσεων έως το 2030 και για τη μείωση της συνολικής αποψίλωσης των τροπικών δασών κατά 50 % έως το 2020. Παρά τις προσπάθειές της, οι στόχοι της ΕΕ που καθορίστηκαν το 2008 είναι απίθανο να επιτευχθούν. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να καταβληθούν μεγαλύτερες προσπάθειες.
Η σημερινή ανακοίνωση είναι το αποτέλεσμα εκτενών διαβουλεύσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με την αποψίλωση και την υποβάθμιση των δασών και την πιθανή δράση της ΕΕ. Σε αυτές περιλαμβάνονταν δύο διασκέψεις το 2014 και το 2017, μια δημόσια διαβούλευση το 2019 και τρεις μελέτες. Η ανακοίνωση ανταποκρίνεται επίσης στα επανειλημμένα αιτήματα του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, με τα οποία ζητείται πιο συντονισμένη δράση, ιδίως μέσω της εξάλειψης της αποψίλωσης των δασών από τις αλυσίδες βασικών γεωργικών προϊόντων.
Τα δάση διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις μεγαλύτερες προκλήσεις βιωσιμότητας της εποχής μας, όπως η μείωση της βιοποικιλότητας, η κλιματική αλλαγή και η αύξηση του πληθυσμού. Οι διεθνείς συμφωνίες και δεσμεύσεις αναγνωρίζουν την ανάγκη φιλόδοξης δράσης για την αναστροφή της τάσης αποψίλωσης.
Οι εκπομπές από τη χρήση γης και την αλλαγή της χρήσης γης, κυρίως εξαιτίας της αποψίλωσης των δασών, είναι η δεύτερη σημαντικότερη αιτία της κλιματικής αλλαγής (μετά τα ορυκτά καύσιμα), η οποία αντιπροσωπεύει σχεδόν το 12 % όλων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, περισσότερο από ό,τι ο τομέας των μεταφορών. Τα δάση του πλανήτη αποθηκεύουν μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, που προέρχεται από την ατμόσφαιρα και αποθηκεύεται στη βιομάζα και το έδαφος. Η ανάσχεση της αποψίλωσης και της υποβάθμισης των δασών είναι, επομένως, ζωτικής σημασίας για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Η βιώσιμη αποκατάσταση των υποβαθμισμένων δασών και η δημιουργία νέων δασών μπορεί να αποτελέσει ένα αποτελεσματικό συμπληρωματικό μέτρο στις προσπάθειες για την ανάσχεση της αποψίλωσης των δασών. Εάν προγραμματιστούν ορθά και υλοποιηθούν με πλήρη σεβασμό των αρχών της βιωσιμότητας, τέτοιες αναδασωμένες περιοχές μπορούν να αποφέρουν πολλαπλά οφέλη.
