Πριν από εβδομήντα χρόνια, ο Ρόμπερτ Σούμαν, ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών, πρότεινε μια ευρωπαϊκή «κοινότητα άνθρακα και χάλυβα». Με αυτή την ταπεινή συμφωνία που διέπει δύο εμπορεύματα, έξι χώρες που υπέστησαν πόλεμο δημιούργησαν μια κοινή αγορά που εξελίχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το ταξίδι προς την ολοκλήρωση έκτοτε ήταν ανώμαλο, αλλά είχε μια αίσθηση κατεύθυνσης. Οι εθνικοί ηγέτες ήλθαν και παρήλθαν, το Τείχος του Βερολίνου ανέβηκε και έπεσε, οι οικονομικοί τυφώνες χτύπησαν και ξέσπασαν.
Ωστόσο, η ΕΕ έχει επίσης χάσει τον δρόμο της. Η πανδημία στην Ευρώπη δεν είναι απλώς μια οικονομική κρίση, όπως και αλλού στον κόσμο, αλλά γίνεται γρήγορα και πολιτική και συνταγματική κρίση. Αυτό μπορεί να επιλυθεί κατ ‘αρχήν, αλλά τα μέλη της ΕΕ δεν μπορούν να συμφωνήσουν για το τι χρειάζεται για να κάνουν την ένωση τους πιο ανθεκτική, ούτε για το πώς να επέλθει η μεταρρύθμιση. Τώρα είναι ίσως μίας πρώτης τάξεως ευκαιρία, όταν η Αμερική και η Κίνα βρίσκονται σε αντιπαράθεση, αυτή είναι μια τραγική χαμένη ευκαιρία.
Το να ανήκεις στην ΕΕ υποτίθεται ότι χαρίζει ασφάλεια στις χώρες σε έναν επικίνδυνο κόσμο. Αντίθετα, η πανδημία δοκιμάζει τους δεσμούς των μελών, όπως έκανε και η οικονομική κρίση της περιόδου 2007-09. Ένα παράδειγμα είναι η ενιαία αγορά. Αυτό διέπεται από αυστηρούς κανόνες που περιορίζουν τις επιδοτήσεις, αλλά έχουν τεθεί σε αναστολή καθώς οι κυβερνήσεις ρίχνουν 2 δισεκατομμύρια ευρώ (2,2 δισεκατομμύρια δολάρια) για να σώσουν τις επιχειρήσεις από την κατάρρευση. Τα μισά από αυτά ήταν στη Γερμανία: ένα πρόβλημα αν είστε παραγωγός που εδρεύει σε μια χώρα που δεν μπορεί να είναι τόσο γενναιόδωρη, αλλά η οποία πρέπει να δέχεται γερμανικά προϊόντα.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι το ενιαίο νόμισμα. Καθώς οι χώρες μετριάζουν τις επιπτώσεις του lockdown, τα χρέη τους αυξάνονται απότομα. Επειδή οι κυβερνήσεις στη ζώνη του ευρώ δανείζονται σε ένα κοινό νόμισμα, αλλά πρέπει να χρηματοδοτηθούν, αυτά τα χρέη θα μπορούσαν να ανέλθουν σε μη βιώσιμα επίπεδα. Ένα τρίτο παράδειγμα είναι η κατάσταση του νόμου της EE. Νωρίτερα αυτό το μήνα το συνταγματικό δικαστήριο της Γερμανίας ρώτησε αν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (ECJ) έπρεπε να αποφανθεί ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα μπορούσε, στην πραγματικότητα, να αντισταθμίσει το ευρώ αγοράζοντας χρέος.
Όλα αυτά τα προβλήματα μπορούν να λυθούν με όραμα, συμβιβασμό και μεταρρύθμιση. Δυστυχώς, ο μηχανισμός της μεταρρύθμισης έχει επίσης σπάσει. Από την εποχή του Schuman, η ΕΕ αυξήθηκε επανειλημμένα τροποποιώντας τις συνθήκες που την διέπουν. Ωστόσο, οι ηγέτες της ΕΕ απέφυγαν από την αλλαγή της συνθήκης από τότε που το σχέδιο για ένα νέο σύνταγμα απορρίφθηκε από τους Γάλλους και τους Ολλανδούς ψηφοφόρους το 2005. Οι ηγέτες δεν τόλμησαν να υποβάλουν σημαντική τροποποίηση από το 2007.
Εφόσον η ΕΕ παραμείνει αγωγός για εξάπλωση κρίσεων, ο κίνδυνος κατάρρευσης θα είναι υψηλός. Για να ενισχύσουν την αποφασιστικότητά τους, οι ηγέτες του θα πρέπει να προβληματιστούν για μια πιο μακρινή επέτειο. Τον Ιούνιο θα περάσουν 230 χρόνια από τον συμβιβασμό του 1790, όταν ο Χάμιλτον έπεισε τους Τόμας Τζέφερσον και Τζέιμς Μάντισον να επιτρέψουν στη νέα κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών να αναλάβει το χρέος των 13 μεμονωμένων πολιτειών.
Η Ευρώπη δεν χρειάζεται να πάει τόσο μακριά, και ο Χάμιλτον της επόμενης μέρας δεν έχει προφανές καρότο για να προσφέρει στα πλούσια κράτη (το 1790 η συμφωνία έθεσε τη νέα πρωτεύουσα της Αμερικής στο Νότο). Υπάρχει όμως ένα μαστίγιο: εάν τα ευμετάβλητα μέλη της Ευρώπης δεν λάβουν βοήθεια, το ευρώ και η ενιαία αγορά θα μπορούσαν τελικά να καταρρεύσουν. Οι μεγαλύτερες μεταφορές και η σημαντική αμοιβαιοποίηση χρέους θα ήταν δύσκολη, αλλά ως προκαταβολή για να αποφευχθεί η καταστροφή και να τεθεί η ΕΕ στην πορεία προς τη σταθερότητα, θα άξιζε τον κόπο.
Economist: The European Union is having a bad crisis
Απόδοση: Γιάννης Κουτρουμπής
