Έχετε προσέξει ποτέ τις ετικέτες των τροφίμων που αγοράζετε; Οι ετικέτες μας ενημερώνουν για την ημερομηνία λήξης των τροφίμων, για τον τρόπο αποθήκευσης και μαγειρέματος τους και κυρίως για το τι περιέχουν. Και ενώ οι ετικέτες δε μας λένε την ποσότητα που πρέπει να τρώμε, μας παρέχουν πληροφορίες για τα θρεπτικά συστατικά των τροφίμων, ώστε να μπορούμε να επιλέξουμε την κατάλληλη τροφή που θα μας οδηγήσει σε μια πιο υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή.
Ποιο είναι το νομικό πλαίσιο γύρω από τις ετικέτες τροφίμων;
Οι περισσότεροι κανόνες σήμανσης στα τρόφιμα ισχύουν σε όλη την ΕΕ και μπορείτε κατ’ αυτόν τον τρόπο να διαβάσετε τις βασικές πληροφορίες που χρειάζεστε, ανεξάρτητα από τη χώρα στην οποία βρίσκεστε! Σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το 1970 καθιερώθηκαν προδιαγραφές για την περιεκτικότητα των προϊόντων σε ενέργεια, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία.
Έως τα μέσα του 1980, οι παρασκευαστές τροφίμων είχαν αρχίσει να χρησιμοποιούν τις ετικέτες θρεπτικών ουσιών στα προϊόντα ως εμπορικό εργαλείο. Αυτό, σε συνδυασμό με την πίεση από επαγγελματίες του τομέα υγείας και από καταναλωτές, οδήγησε στη θέσπιση και άλλων νόμων. Η σήμανση είναι υποχρεωτική μόνο όταν αναφέρεται στην ετικέτα ότι ένα τρόφιμο περιέχει θρεπτικές ουσίες. Μάθετε πως οι ετικέτες αποτελούν μια πλούσια πηγή πληροφοριών, σε ό,τι αφορά την προστασία της υγείας αλλά και της τσέπης σας! Αρκεί βέβαια, να γνωρίζετε να τις αποκρυπτογραφείτε!!
Γνωρίζατε ότι… η παροχή διατροφικών πληροφοριών είναι προς το παρόν προαιρετική για πολλές ωμές τροφές, όπως τα φρέσκα φρούτα, τα λαχανικά και το ψάρι;
Τι είναι οι ισχυρισμοί διατροφής και οι ισχυρισμοί υγείας;
Οι πληροφορίες σχετικά με τη διατροφική αξία που αναφέρονται στην ετικέτα του τροφίμου μπορεί να έχουν τρεις μορφές: στην πίσω πλευρά της συσκευασίας, στην ετικέτα του μπροστινού πακέτου και τους ισχυρισμούς διατροφής / υγείας.
Οι ισχυρισμοί διατροφής υποδηλώνουν ότι ένα τρόφιμο έχει ιδιαίτερα ευεργετικές διατροφικές ιδιότητες λόγω των θρεπτικών ουσιών που περιέχει ή δεν περιέχει π.χ. «χαμηλά σε λιπαρά», «υψηλά σε φυτικές ίνες» ή «χωρίς προσθήκη ζάχαρης».
Αντίθετα, οι ισχυρισμοί υγείας αναφέρονται στην επίδραση που έχει ένα τρόφιμο ή ένα συστατικό του στην υγεία του καταναλωτή, δηλαδή εάν τρώει ένα συγκεκριμένο προϊόν θα βελτιώσει μια συγκεκριμένη φυσιολογική λειτουργία ή θα μειώσει τον κίνδυνο μιας συγκεκριμένης νόσου. Ωστόσο, αυτός ο ισχυρισμός αμφισβητείται έντονα από μερικούς ανθρώπους που βλέπουν τους ισχυρισμούς διατροφής ως εργαλείο μάρκετινγκ για την αύξηση των πωλήσεων!
Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τους καταναλωτές να επιλέξουν ένα τρόφιμο;
1. Συσταστικά του τροφίμου και προσωπικοί λόγοι
Πολλοί διαφορετικοί παράγοντες επηρεάζουν την αποδοχή των ισχυρισμών και των συμβόλων που σχετίζονται με την υγεία. Η εξοικείωση με το προϊόν και με τα συστατικά του, ο ισχυρισμός υγείας ή το λειτουργικό συστατικό που χρησιμοποιείται, καθώς και οι προσωπικοί του λόγοι π.χ. κίνητρα για να ζήσει υγιεινά, αλλεργία σε κάποια τρόφιμα ή άλλες διατροφικές απαιτήσεις, εμφανίζονται ως οι σημαντικότεροι καθοριστικοί παράγοντες για να επιλέξει κάποιος ένα τρόφιμο. Βέβαια, δεν είναι σαφές ποια είναι η πραγματική επίδραση των ισχυρισμών υγείας και των συμβόλων στη συμπεριφορά των καταναλωτών σχετικά με τις επιλογές αυτών των τροφίμων.
2. Οφέλη στην υγεία από την κατανάλωση του προϊόντος
Επιπλέον, ο τύπος του οφέλους που ισχυρίζεται το προϊόν έχει μεγάλο αντίκτυπο σχετικά με τη στάση των καταναλωτών σε σχέση με τη μορφή και τη διατύπωση της οδηγίας στον ισχυρισμό. Ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει τις αντιδράσεις προς τα προϊόντα με τους ισχυρισμούς υγείας είναι οι γευστικές προτιμήσεις. Έχει βρεθεί ότι η απόλαυση είναι πολύ σημαντικός παράγοντας που επιδρά στην προθυμία να δοκιμάσουν τρόφιμα που φέρουν ισχυρισμούς για την υγεία. Ορισμένες μελέτες έδειξαν πως οι ισχυρισμοί υγείας ενδέχεται να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην αποδοχή του προϊόντος, αν υπάρχει δυσάρεστη εμπειρία γευσιγνωσίας στο παρελθόν. Αυτό δείχνει τον πρωταρχικό ρόλο της γεύσης στο να οδηγηθούν να επιλέξουν ένα τρόφιμο.
Η υγεία είναι ένα σημαντικό κίνητρο για αγορά τροφίμων με ισχυρισμούς υγείας και μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο στην αγοραστική συμπεριφορά.
3. Χαρακτηριστικά των καταναλωτών
Παράλληλα και οι προσωπικές πεποιθήσεις και τα χαρακτηριστικά των καταναλωτών καθορίζουν την ανταπόκρισή τους σε ισχυρισμούς υγείας. Η πίστη των καταναλωτών στη θετική σχέση μεταξύ δίαιτας και υγείας μπορεί να είναι σημαντική στη διαμόρφωση ζήτησης λειτουργικών και πιο υγιεινών τροφίμων. Υποδεικνύοντας πως η ύπαρξη ή η ευαισθησία σε ασθένεια διαδραματίζει και αυτή με τη σειρά της σημαντικό ρόλο στην αντίληψη που έχει ο καταναλωτής έναντι των τροφίμων που φέρουν ισχυρισμούς υγείας.
4. Μέθοδος παραγωγής
Επίσης, η μέθοδος παραγωγής (π.χ τα βιολογικά τρόφιμα) επηρεάζει την αποδοχή του προϊόντος από τον καταναλωτή.
5. Το φύλο του καταναλωτή
Γενικά, το φύλο (οι γυναίκες είναι πιο θετικές από τους άνδρες για τα προϊόντα με ισχυρισμούς υγείας), το γενικό συμφέρον για την υγεία και η υψηλότερη κοινωνικοοικονομική κατάσταση τείνει να οδηγεί τους καταναλωτές σε ευνοϊκότερες στάσεις προς τους ισχυρισμούς αυτούς. Υπάρχουν δύο είδη καταναλωτών και διακρίνονται σε:
- εκείνους που προτιμούν τα σύντομα μηνύματα και
- εκείνους που προτιμούν πιο λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τους ισχυρισμούς υγείας.
Πόσο οι διατροφικοί ισχυρισμοί επηρεάζουν τους καταναλωτές;
Η νομοθεσία ορίζει ότι οι ισχυρισμοί πρέπει να είναι κατανοητοί για έναν μέσο καταναλωτή όπου ο μέσος καταναλωτής ορίζεται ως κάποιος ο οποίος είναι αρκετά καλά ενημερωμένος και προσεκτικός, λαμβάνοντας υπόψη τους κοινωνικούς, πολιτιστικούς και γλωσσικούς παράγοντες.
Η διατροφική επισήμανση είναι ένας πολύτιμος τρόπος που βοηθάει τους καταναλωτές να κάνουν πιο υγιεινές επιλογές τροφίμων.
Τι δείχνουν τα αποτελέσματα των μελετών;
Για το εάν τελικά οι διατροφικοί ισχυρισμοί μπορούν να οδηγήσουν σε πιο θρεπτικές καταναλωτικές επιλογές, μελέτες κατέληξαν πως η χρήση της διατροφικής ετικέτας σχετίζεται σημαντικά με τη μείωση της κατανάλωσης λίπους και τις υψηλότερες προσλήψεις φρούτων και λαχανικών καθώς και με την καλύτερη ποιότητα διατροφής συνολικά. Οι καταναλωτές που έχουν ισχυρή πεποίθηση ότι το καταναλισκόμενο προϊόν μπορεί να συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου της νόσου τους είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιούν διατροφικές πληροφορίες που σχετίζονται με το λίπος στα τρόφιμα.
Η ενθάρρυνση των καταναλωτών να αγοράζουν πιο υγιεινά προϊόντα διατροφής είναι ένας τρόπος βελτίωσης της διατροφής τους. Οι ισχυρισμοί για την υγεία και τα σύμβολα στις συσκευασίες τροφίμων έχουν σχεδιαστεί και προορίζονται για να βοηθήσουν τους καταναλωτές να εντοπίσουν τα τρόφιμα που είναι πιο υγιεινά, αλλά ελάχιστα είναι γνωστά για τον πραγματικό τους αντίκτυπο στην κατανόηση, την αγορά και την κατανάλωση από αυτούς.
Ανάγκη για περαιτέρω έρευνα…
Υπάρχει έλλειψη μελετών που αναλύουν την επίδραση των συμβόλων στους καταναλωτές βάσει των παρατηρούμενων δεδομένων, καθώς οι περισσότερες μελέτες στο παρελθόν βασίζονται σε δηλωμένες παρατηρήσεις ή προθέσεις αγοράς από τους συμμετέχοντες. Σίγουρα χρειάζονται περισσότερες έρευνες που να εξετάζουν παράλληλα μεταβλητές προϊόντων που περιλαμβάνουν την κατηγορία φαγητό / ποτό, τη μορφή και τη διατύπωση του ισχυρισμού υγείας, το λειτουργικό συστατικό και το όφελος που ισχυρίζεται η συσκευασία, τη γεύση και τις αισθητικές ιδιότητες του προϊόντος.
Συμπέρασμα
Κλείνοντας, δεν πρέπει να παραλείψουμε το γεγονός πως υπάρχει τεράστια ανάγκη για περισσότερη έρευνα αλλά και εκπαίδευση στην κατανόηση των ισχυρισμών υγείας από τον καταναλωτή!
