Στον κόσμο των ενηλίκων η ανάγκη μπερδεύεται συχνά με την επιθυμία, αυτά που επιθυμούμε τα βιώνουμε ως ανάγκες τις οποίες αν δεν ικανοποιήσουμε αισθανόμαστε δυστυχείς. Την σύγχυση αυτή προβάλουμε και στα παιδιά μας προσφέροντας τους ένα πλήθος υλικών αντικειμένων, παιχνίδια, γλυκά, κέρματα σε παιχνίδια-μηχανές, επισκέψεις σε παιδότοπους, θεωρώντας ότι έτσι εξαγοράζουμε κάτι από την ευτυχία τους. Είναι τελικά αυτό που κάνει ένα παιδί ευτυχισμένο;
Ο κόσμος του παιδιού γεμίζει από δύο πράγματα: την αγάπη και το παιχνίδι. Και οι δύο έννοιες όμως συχνά χρησιμοποιούνται με λάθος τρόπο. Όταν λέμε παιχνίδι δεν αναφερόμαστε στα υλικά αντικείμενα ή στα ηλεκτρονικά παιχνίδια αλλά στην δυνατότητα του παιδιού για συμβολικό παιχνίδι και για παιχνίδι που εμπλέκει την συναισθηματική παρουσία και άλλων ατόμων (η αγγλική γλώσσα κάνει έναν εξαιρετικό διαχωρισμό ανάμεσα στο game και στο play). Και όταν λέμε αγάπη δεν εννοούμε την υπερπροστασία, την προσκόλληση του γονέα στο παιδιού, την αδυναμία του να αντέξει την ματαίωση του παιδιού του, το κλάμα, τον θυμό ή την δυσαρέσκεια του. Πόσες φορές λέμε ναι σε ένα παιδί απλά για να γλιτώσουμε από τις φωνές του ενώ ξέρουμε ότι θα του προσφέραμε πολύ περισσότερα στην ανατροφή του αν του είχαμε πει όχι;
Φυσικά η αγάπη δεν αποτελεί προϊόν εγχειριδίων, δεν διδάσκεται σε «σχολές γονέων» και δεν επιτρέπει στον εαυτό της να γίνεται αντικείμενο κριτικής. Η αγάπη θέλει ψυχή. Γι’ αυτό οι καλοπροαίρετες παραινέσεις της γιαγιάς «έλα να σου δείξω πως θα το κρατήσεις, πως θα το ταΐσεις, πως θα το μαλώσεις, πως θα το νανουρίσεις, πως θα το μεγαλώσεις όμορφα όπως εγώ μεγάλωσα τα παιδιά μου» αποτελούν ανόητες παρεμβάσεις που πλήττουν την αυτοπεποίθηση των γονέων και ως εκ τούτου τον ψυχισμό του παιδιού. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που ο γονέας προσπαθεί να αποκαταστήσει τραύματα και ελλείψεις της δικής του παιδικής ηλικίας μέσα από την ανατροφή του παιδιού του και εκεί η αγάπη συγχέεται μέσα του με την προσωπική του ιστορία και οδύνη.
Τι κάνει λοιπόν ένα παιδί ευτυχισμένο; Η αυτονομία του! Όποιος έχει ζήσει από κοντά ένα μωρό ξέρει ότι καμία λέξη δεν είναι ικανή να περιγράψει τη χαρά που νιώθει ένα μωρό όταν καταφέρνει κάτι μόνο του. Αυτή η ικανοποίηση μας ακολουθεί σε όλη μας τη ζωή και μας παρέχει ένα αίσθημα χαράς και αυτάρκειας. Στην αρχή το βρέφος αισθάνεται τον εαυτό του και τη μητέρα του ως ένα όλον, μία αδιάσπαστη ενότητα γι’ αυτό η ανάγκη και των δύο να είναι μαζί πρέπει να γίνεται σεβαστή και να προστατεύεται από το περιβάλλον (ανάγκη που απειλείται σοβαρά από τις νέες εργασιακές συνθήκες που προκύπτουν επί των ημερών μας για τις μητέρες). Η σταθερή παρουσία και φροντίδα της μητέρας θα δώσει στο βρέφος την βάση για μια υγιή ψυχική ανάπτυξη. Στην πορεία της ανάπτυξης του το μωρό θα αρχίσει να αντιλαμβάνεται τη μητέρα του ως ένα ξεχωριστό από εκείνο αντικείμενο και να προχωρά σταδιακά στη συγκρότηση του Εγώ. Για να μπορεί αυτό το Εγώ να είναι καλά δομημένο θα πρέπει να μην κυριεύεται από την αίσθηση ότι χρειάζεται την παρουσία του άλλου για να λειτουργεί, να μην απειλείται από αυτό που ονομάζουμε άγχος εγκατάλειψης ή αποχωρισμού (τέτοιες ψυχικές λειτουργίες συναντούμε για παράδειγμα σε ψυχοπαθολογίες εξαρτήσεων από αλκοόλ, ναρκωτικά, φαγητό ή ακόμη και από «τοξικούς» ανθρώπους).
Η ικανότητα του γονέα να ενισχύει την αυτονομία του παιδιού είναι τεράστιας σημασίας και ξεκινά από πολύ νωρίς μέσα από απλά καθημερινά πράγματα. Για παράδειγμα μην ταΐζετε το παιδί μετά τους 18 μήνες ζωής για να βεβαιωθείτε ότι θα φάει περισσότερο, ότι δεν θα λερώσει τα ρούχα του ή το πάτωμα σας. Αφήστε το να κρατήσει μόνο του το κουτάλι του και να φάει, επιβραβεύστε το για αυτό και μην αναλωθείτε στο να μετρήσετε τις κουταλιές που έφαγε. Ένα παιδί που δεν γεμίζει την κοιλιά του με γλυκίσματα ή σνακ θα φάει το φαγητό που έχει ανάγκη για να χορτάσει. Ενισχύστε την αυτονομία του παιδιού μέσα από το ντύσιμο του, το μπάνιο του, την επιλογή των παιχνιδιών του και των δραστηριοτήτων του, την καθαριότητα του, την ικανότητα του να προσφέρει στο σπίτι βοηθώντας σε δουλειές ή στην παρασκευή του φαγητού, μάθετε το να διαβάζει μόνο του, εμπιστευτείτε το, όταν θα μπει στην εφηβεία επαναπροσδιορίστε τους κανόνες σας, επιτρέψτε του να συναντήσει τους φίλους του, να βγει έξω από το σπίτι, να αισθανθεί μέρος ενός συνόλου και όχι μόνο της οικογένειας του, να σας αμφισβητήσει, να επιλέξει το επάγγελμα του, τον σύντροφο του, να πληγωθεί από τους άλλους, να φτιάξει τη δική του οικογένεια, να μεγαλώσει τα παιδιά του με τις δικές του αντιλήψεις.
Μην πιστέψετε ούτε λεπτό ότι ένα παιδί προσκολλημένο σε σας θα είναι ένα παιδί ευτυχισμένο όσο σας έχει κοντά του, αντίθετα είναι ένα παιδί φοβισμένο που δεν έχει μάθει να εμπιστεύεται τις ικανότητες του και δεν θα μπορέσει έτσι και να τις αναπτύξει επαρκώς. Και κάθε φορά που αισθάνεστε ότι χάνετε τον δρόμο στην ανατροφή των παιδιών σας αφήστε τα εκείνα να σας δείξουν την σωστή οδό. Και κάθε φορά που νιώθετε ότι χάνετε το δρόμο στην δική σας ζωή αφήστε το παιδί που έχετε μέσα σας να σας δείξει ποια είναι η πορεία που πάντα επιθυμούσατε.
