Τέχνη και χρήμα. Ένας εκρηκτικός συνδυασμός. Μια σχέση έλξης – άπωσης. Εδώ και αιώνες το χρήμα ορίζει την τέχνη αλλά και η τέχνη συχνά δίνει τις κατευθύνσεις τις οποίες αυτό θα ακολουθήσει.
Η πλαστική σακούλα του Aldi-Nord είναι ένα έργο τέχνης. Ο καλλιτέχνης Γκίντερ Φρυτρούκ την φιλοτέχνησε το 1970. Οι λευκές και μπλε λωρίδες που την κοσμούν τυπώθηκαν και κυκλοφόρησαν εκατομμύρια φορές. Και καθένας που την βλέπει ξέρει αμέσως περί τίνος πρόκειται: να ψωνίζεις φθηνά. Ο Γκίντερ Φρυτρούκ (1923-1982) ήταν ένας γνωστός ζωγράφος, ο οποίος δούλεψε στα εργαστήρια μεγάλων καλλιτεχνών, όπως ήταν ο Φερνάν Λεζέρ και ο Χανς Αρπ. Για την πλαστική σακούλα του Aldi ζήτησε αργότερα συγγνώμη από τους φοιτητές του. Τέχνη στην υπηρεσία του καπιταλισμού και μαζική παραγωγή, για πολλούς δεν συνάδουν.
Φυσικά ο Φρυτρούκ δεν ήταν ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος που έθεσε την τέχνη του στην υπηρεσία του καπιταλισμού. Ο Βίκτορ Βαζαρέλι συνεργάστηκε με την αυτοκινητοβιομηχανία Renault και ο Άντον Στανκόνβσκι σχεδίασε το γνωστό λογότυπο της Deutsche Bank, το μπλε τετράγωνο με τη γραμμή στη μέση.
Τέχνη και χρήμα συνδέονται με μια δύσκολη σχέση που κρατά αιώνες. Μια σχέση έλξης – άπωσης. Την σχέση αυτή, με 300 εκθέματα, από τον Ντύρερ μέχρι τον Άντι Γουόρχολ και τον Γκέρχαρντ Ρίχτερ, παρουσιάζει η αίθουσα τέχνης Ludwiggalerie στο Ομπερχάουζεν σε μια έκθεση με τον τίτλο «Ας το αγοράσουμε! Τέχνη και αγορά».
Τουλιπομανία και κραχ τον 17ο αιώνα
Πρόσφατο έργο του Γκέρχαρντ Ρίχτερ
Στην έκθεση μαθαίνουμε ότι ο Ντίρερ δεν ήταν μόνο ένας εξαίρετος καλλιτέχνης αλλά και ένας άριστος επιχειρηματίας και φιλοτεχνούσε σχέδια για όλα τα βαλάντια. Εκτός αυτού η τέχνη και το κέρδος δεν είναι καινούργια ανακάλυψη. Τον 17ο αιώνα έσκασε η πρώτη «φούσκα» στην αγορά της τέχνης. Εκείνη την εποχή επικρατούσε «τουλιπομανία» στην Ολλανδία. Καλλιτέχνες ζωγράφιζαν μανιωδώς τουλίπες διότι οι αγοραστές των περιζήτητων βολβών δεν μπορούσαν να φανταστούν πως θα ήταν αυτοί όταν άνθιζαν. Έτσι το έργο αναλάμβαναν οι ζωγράφοι. Το 1637 όμως σημειώθηκε μεγάλο κραχ στην αγορά της τουλίπας και οι συνέπειες ήταν άμεσες και για τους καλλιτέχνες.
Σήμερα ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα για το πως εξελίσσεται η αγορά της τέχνης είναι τα έργα του Γκέρχαρντ Ρίχτερ. Το 1972 το μουσείο του Ομπερχάουζεν αγόρασε ένα έργο του Γερμανού καλλιτέχνη, που παρουσιάζει την Μπριζίτ Μπαρντό να ψωνίζει με τη μητέρα της, για μόλις 28.000 μάρκα. Σήμερα ο Ρίχτερ είναι ο πιο ακριβός Γερμανός ζωγράφος και τα έργα του κοστίζουν εκατομμύρια.
Όσο όμως και η τέχνη να φλερτάρει με το χρήμα, το σίγουρο είναι πως η συντριπτική πλειονότητα των καλλιτεχνών, πάνω από το 95%, δεν μπορεί να ζήσει από αυτήν.
