Αν υπάρχει κάτι που παρατηρεί κανείς όλο και πιο έντονα τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα είναι πόσο ραγδαία έχει αλλάξει η αύρα της πόλης. Γειτονιές ερημώνονται από τους κατοίκους τους για χάρη της προσέλευσης τουριστών, μαγαζιά που αποτελούσαν σημεία συνάντησης δίνουν τη θέση τους σε τουριστικά καταλύματα. Ο ιστορικός κινηματογράφος Ιντεάλ, τοπόσημο της πόλης, φέτος φιλοξένησε για τελευταία φορά τις Νύχτες Πρεμιέρας πριν μετατραπεί σε συνεδριακό κέντρο ξενοδοχείου (αν και μία Υπουργική Απόφαση θα μπορούσε ακόμα να ανατρέψει αυτή την εξέλιξη).
Κατοικία, εμπόριο, αναψυχή, τουρισμός, Πολιτισμός δεν συνυπάρχουν με τους ίδιους όρους. Οι ισορροπίες έχουν διαταραχθεί προς όφελος των ιδιωτικών συμφερόντων. Στην ήδη πληγωμένη πολυλειτουργικότητα της πόλης η κυβέρνηση με την «υπουργειούπολη» στην ΠΥΡΚΑΛ έρχεται να δώσει ακόμα ένα σοβαρό χτύπημα, απομακρύνοντας τη Διοίκηση και στερώντας από τον Δήμο Αθηναίων και την ιστορική λειτουργία του ως διοικητικό κέντρο. Ταυτόχρονα μία ευκαιρία για ανάσα πρασίνου που τόσο έχει ανάγκη η Αττική χάνεται για ακόμα μία φορά.
Το πρότζεκτ «υπουργειούπολη»
Τον Απρίλιο του 2021 από το παλιό συγκρότημα εργοστασίων της ΠΥΡΚΑΛ στην περιοχή του Υμηττού ο Κυριάκος Μητσοτάκης σε μία εκδήλωση-φιέστα ανακοίνωσε το πρότζεκτ της κυβέρνησης για μετατροπή του χώρου σε κυβερνητικό πάρκο. Το σχέδιο αφορά τη μετεγκατάσταση 9 υπουργείων (Οικονομικών, Ανάπτυξης, Εργασίας, Εσωτερικών, Υγείας, Περιβάλλοντος, Τουρισμού, Αγροτικής Ανάπτυξης, Πολιτισμού-Αθλητισμού) και άλλων φορέων του Δημοσίου που στεγάζονται σε 127 κτήρια (20 δημόσια, 107 ιδιωτικά) -τα περισσότερα από τα οποία βρίσκονται στο κέντρο της Αθήνας- σε συγκρότημα το οποίο θα κατασκευαστεί με τη μορφή ΣΔΙΤ. Ο πρωθυπουργός, μάλιστα, το χαρακτήρισε τότε ένα «εξαιρετικά φιλόδοξο σχέδιο αστικής ανάπλασης, τόσο προφανές που το μόνο ερώτημα που πρέπει να μας απασχολήσει είναι γιατί δεν το σκέφτηκε κάποιος νωρίτερα».
Απάντηση στο ερώτημα του πρωθυπουργού έδωσαν επιστήμονες, δημοτικές παρατάξεις και κάτοικοι τόσο από τη Δάφνη και τις γύρω περιοχές όσο και από την Αθήνα. Πάγιο αίτημα των κατοίκων της Δάφνης και του Υμηττού είναι η μετατροπή ολόκληρου του χώρου της ΠΥΡΚΑΛ σε πάρκο υπερτοπικής εμβέλειας, με ταυτόχρονη διάσωση βιομηχανικών κτισμάτων αρχιτεκτονικής αξίας για χρήσεις Πολιτισμού και αθλητισμού. Αν και η κυβέρνηση από τα 154,8 στρέμματα υπόσχεται το 50% να αποτελέσει ελεύθερο χώρο πρασίνου, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά.
Τι ποσοστό ελεύθερου χώρου θα απομείνει, άραγε, αν αφαιρέσει κανείς τις αυλές των υπουργείων και τις ταράτσες που συγκαταλέγονται στο «ελεύθερο πράσινο»; Σε πόσο πράσινο θα έχουν ελεύθερη πρόσβαση οι κάτοικοι, όταν μεγάλο μέρος του θα καταλαμβάνεται από τις δυνάμεις ασφαλείας που φρουρούν τα υπουργεία;
Η δημιουργία κυβερνητικού συγκροτήματος στερεί πράσινο και ελεύθερους χώρους από τους κατοίκους και επιβαρύνει αναπόφευκτα το κυκλοφοριακό στην περιοχή. Για τις περιβαλλοντικές, πολεοδομικές και κυκλοφοριακές επιπτώσεις του σχεδίου έχουν προειδοποιήσει μάλιστα από την πρώτη στιγμή σύλλογοι Αρχιτεκτόνων, Περιβαλλοντολόγων, Πολεοδόμων και Χωροτακτών.
Πλήγμα στον χαρακτήρα του κέντρου
Το σχέδιο για την «υπουργειούπολη» έρχεται σε αντίθεση και με τους θεσμοθετημένους στόχους στρατηγικής και σχεδιασμού για το κέντρο της Αθήνας, που προβλέπουν τη διατήρηση και την ενίσχυση του επιτελικού διοικητικού ρόλου του κέντρου και της πολυλειτουργικότητάς του. Στο ισχύον Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας-Αττικής τίθεται ως στρατηγική επιλογή «η διατήρηση του ρόλου των κέντρων Αθήνας και Πειραιά ως κέντρων επιτελικών και διοικητικών υπηρεσιών». Ακόμη πιο εμφατικά, το Σχέδιο Ολοκληρωμένης Αστικής Παρέμβασης για το Ιστορικό Κέντρο προβλέπει την «αντιστροφή της τάσης απομάκρυνσης επιτελικών δημόσιων φορέων από το κέντρο της Αθήνας». Είναι προφανές ότι η απομάκρυνση της Διοίκησης θα αποτελέσει πλήγμα τόσο για μια ολόκληρη οικονομία καθημερινών υπηρεσιών που αναπτύσσεται γύρω της, όσο και για τη ζωντάνια της πόλης, στερώντας 14.000 εργαζομένους και πολλούς επισκέπτες από το κέντρο.
Σύσσωμη η αντιπολίτευση στο Δημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας είχε εκφράσει την πλήρη αντίθεσή της στο σχέδιο, ενώ στηλίτευσε και την έλλειψη διαβούλευσης και τις σοβαρές παραλείψεις στον σχεδιασμό. Ακόμη και ο γαλάζιος απερχόμενος δήμαρχος Κώστας Μπακογιάννης είχε κάνει λόγο για «απόφαση που ελήφθη για την Αθήνα χωρίς την Αθήνα», εκφράζοντας ωστόσο την απροθυμία του να ζητήσει από την κυβέρνηση την απόσυρση του σχεδίου, χαρακτηρίζοντάς το «ειλημμένη απόφαση».
Μεγάλος ευνοημένος το real estate
Μεγάλο ερώτημα παραμένει τι θα γίνουν τα δεκάδες κτήρια που θα εκκενωθούν στο κέντρο της Αθήνας. Στην αρχική παρουσίαση του σχεδίου ο Κ. Μητσοτάκης είχε μιλήσει για απελευθέρωση πολλών ακινήτων, «τα οποία θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν για άλλους σκοπούς, τονώνοντας με αυτόν τον τρόπο συνολικά και την κτηματαγορά της Αττικής». Μέχρι στιγμής δεν έχει δοθεί ξεκάθαρη απάντηση από την κυβέρνηση σε ό,τι αφορά τα κτήρια αυτά. Στελέχη έκαναν λόγο για κατεδάφιση κτηρίων και δημιουργία κοινόχρηστων χώρων ή αξιοποίησή τους για κοινωνική κατοικία. Ωστόσο, δεδομένου ότι τα κτήρια αυτά στην πλειονότητά τους ανήκουν σε ιδιώτες, και με βάση τα λεγόμενα του πρωθυπουργού, μάλλον ο μεγάλος ευνοημένος θα είναι και πάλι το real estate.
Το πρότζεκτ «υπουργειούπολη», πάντως, προχωρά κανονικά, καθώς τον περασμένο μήνα υπογράφηκε η Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων, παρά τις ενστάσεις που είχαν διατυπωθεί από πολίτες, επιστημονικούς φορείς, δήμους και υπηρεσίες. Οι κάτοικοι της Δάφνης και του Υμηττού, ωστόσο, δεν το βάζουν κάτω και καλούν σε συνάντηση τη Δευτέρα 30 Οκτωβρίου στο δημαρχείο του Υμηττού για να συζητήσουν προσφυγή στο ΣτΕ έναντι των Περιβαλλοντικών Όρων της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και να συντονίσουν τις επόμενες δράσεις τους.
