Από σήμερα, Πέμπτη 16 Σεπτεμβρίου, τίθεται σε ισχύ ο Νόμος 4800/2021, που ψηφίστηκε από την ελληνική Βουλή και ρυθμίζει τις σχέσεις γονέων και τέκνων, άλλα ζητήματα οικογενειακού δικαίου και λοιπές επείγουσες διατάξεις.
Ο νόμος για τη Συνεπιμέλεια, ήταν αυτός που για όσο βρισκόταν σε διαβούλευση, συγκέντρωσε περισσότερα σχόλια και παρατηρήσεις από πολίτες και θεσμικούς ή μη φορείς, από κάθε άλλο νομοσχέδιο. Στη συντριπτική πλειοψηφία τους, τα σχόλια εξέφραζαν το αίτημα για αλλαγή της παρωχημένης νομοθεσίας για το θέμα της άσκησης της επιμέλειας και από τους δύο γονείς, μετά τη λύση ή ακύρωση του γάμου ή τη λύση του συμφώνου συμβίωσης.
Σκοπός του νόμου είναι η εξυπηρέτηση του βέλτιστου συμφέροντος του τέκνου δια της ενεργού παρουσίας και των δύο γονέων, με την από κοινού και εξίσου γονική μέριμνα. Αντικείμενο του νόμου είναι η αναμόρφωση των σχέσεων των γονέων με τα τέκνα μετά τη διακοπή της συμβίωσης.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο νόμος καθιερώνει, μεταξύ άλλων, το τεκμήριο του 1/3 του χρόνου της επικοινωνίας των τέκνων με τον γονέα, με τον οποίο δεν διαμένουν. Ωστόσο, οι περιπτώσεις αποξένωσης των τέκνων από τον γονέα με τον οποίο δεν διαμένουν από εκείνον που ασκούσε την επιμέλεια, καθώς και δικαστικές αποφάσεις που βάσει της προ 40ετίας θεσπισθείσας νομοθεσίας, παραχωρούσαν την επιμέλεια στον έναν γονέα ετεροβαρώς και σχεδόν «μηχανικά», οδήγησαν στην ανάγκη να αναιρεθούν αδικίες δεκαετιών.
Η επιστημονική κοινότητα με σχετικές μελέτες και έρευνες επισημαίνει δε τη σημασία της παρουσίας και συμμετοχής και των δύο γονέων και κατ’επέκταση και των οικογενειών αυτών, στην ανατροφή του παιδιού και τη μετέπειτα ανάπτυξή του.
Πάγιο αίτημα της συντριπτικής πλειοψηφίας της κοινωνίας είναι, τα παιδιά να απολαμβάνουν το δικαίωμά τους, να ζουν και με τους δύο γονείς, περνώντας ίσο χρόνο και με τους δύο, με εναλλασσόμενη κατοικία και κοινή ανατροφή, με λίγα λόγια, για πραγματική κοινή γονική μέριμνα.
Το νομοσχέδιο «πέρασε» από το ελληνικό Κοινοβούλιο στις 20 Μαΐου 2021
Στις 20 Μαΐου του 2021 υπερψηφίστηκε κατά πλειοψηφία το σχέδιο νόμο του υπουργείου Δικαιοσύνης «Μεταρρυθμίσεις αναφορικά με τις σχέσεις γονέων και τέκνων και άλλα ζητήματα οικογενειακού δικαίου» και εφεξής αποτελεί νόμο του κράτους.
Υπενθυμίζεται, ότι επί της Αρχής, το σχέδιο νόμου ψήφισε η ΝΔ, το καταψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ, ΚΙΝΑΛ, Ελληνική Λύση και ΜέΡΑ 25, ενώ το ΚΚΕ ψήφισε «παρών».
Τα άρθρα 7 και 13 του σχεδίου νόμου που έθεσε σε ονομαστική ψηφοφορία το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης ψηφίσθηκαν από 156 βουλευτές, ενώ τα καταψήφισαν 20 βουλευτές, μεταξύ των οποίων οι βουλευτές της ΝΔ Μαριέττα Γιαννάκου και Όλγα Κεφαλογιάννη, οι οποίες εξ αρχής είχαν εκφράσει τις έντονες διαφωνίες τους με το σχέδιο νόμου.
Από την ονομαστική ψηφοφορία απείχε ο ΣΥΡΙΖΑ, ακολουθώντας την απόφασή του να μην συμμετέχει σε ονομαστικές ψηφοφορίες όσο επιτρέπεται σε αυτές και η επιστολική ψήφος των βουλευτών.
Το ΚΙΝΑΛ δήλωσε πως θα καταψήφιζε τα δύο άρθρα, αλλά απείχε της ονομαστικής, καταγγέλλοντας τον ΣΥΡΙΖΑ για παρωδία της κοινοβουλευτικής λειτουργίας αφού έθεσε ονομαστική ψηφοφορία στην οποία δεν μετείχε.
Επίσης, και το ΚΚΕ ενώ θα καταψήφιζε τις δύο διατάξεις, απείχε από την ονομαστική ψηφοφορία των δύο άρθρων καταγγέλλοντας τον ΣΥΡΙΖΑ ότι «με τέτοιες ενέργειες στρώνει βούτυρο στο ψωμί της ΝΔ».
Ο νέος νόμος δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ στις 21 Μαΐου.
Οι σημαντικές αλλαγές που φέρνει ο νέος νόμος
Άρθρο 7 του Ν.4800/2021
Από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας – Τροποποίηση του άρθρου 1510 Α.Κ. – Αντικατάσταση του τίτλου και του άρθρου 1513 Α.Κ.
1. Στο πρώτο εδάφιο του άρθρου 1510 του Αστικού Κώδικα (Α.Κ., π.δ. 456/1984, Α’ 164), μετά τις λέξεις «από κοινού» προστίθενται οι λέξεις «και εξίσου» και το εδάφιο διαμορφώνεται ως εξής: «Η μέριμνα για το ανήλικο τέκνο είναι καθήκον και δικαίωμα των γονέων (γονική μέριμνα), οι οποίοι την ασκούν από κοινού και εξίσου.».
2. Ο τίτλος και το άρθρο 1513 του Αστικού Κώδικα (Α.Κ., π.δ. 456/1984, Α’ 164) αντικαθίσταται ως εξής:
Άρθρο 1513
Διαζύγιο ή ακύρωση του γάμου – διάσταση των συζύγων
Στις περιπτώσεις διαζυγίου ή ακύρωσης του γάμου ή λύσης ή ακύρωσης του συμφώνου συμβίωσης ή διακοπής της συμβίωσης των συζύγων ή των μερών του συμφώνου συμβίωσης και εφόσον ζουν και οι δύο γονείς, εξακολουθούν να ασκούν από κοινού και εξίσου τη γονική μέριμνα. Ο γονέας με τον οποίο διαμένει το τέκνο, επιχειρεί τις πράξεις που προβλέπονται στο πρώτο εδάφιο του άρθρου 1516, κατόπιν προηγούμενης ενημέρωσης του άλλου γονέα»
Άρθρο 13 του Ν.4800/2021
Δικαίωμα επικοινωνίας – Αντικατάσταση του άρθρου 1520 Α.Κ.
Το άρθρο 1520 του Αστικού Κώδικα (Α.Κ., π.δ. 456/1984, Α 164) αντικαθίσταται ως εξής:
«Άρθρο 1520
Προσωπική επικοινωνία
Ο γονέας με τον οποίο δεν διαμένει το τέκνο, έχει το δικαίωμα και την υποχρέωση της, κατά το δυνατό, ευρύτερης επικοινωνίας με αυτό, στην οποία περιλαμβάνονται τόσο η φυσική παρουσία και επαφή του με το τέκνο, όσο και η διαμονή του τέκνου στην οικία του. Ο γονέας με τον οποίο διαμένει το τέκνο οφείλει να διευκολύνει και να προωθεί την επικοινωνία του τέκνου με τον άλλο γονέα σε τακτή χρονική βάση. Ο χρόνος επικοινωνίας του τέκνου με φυσική παρουσία με τον γονέα, με τον οποίο δεν διαμένει, τεκμαίρεται στο ένα τρίτο (1/3) του συνολικού χρόνου, εκτός αν ο γονέας αυτός ζητά μικρότερο χρόνο επικοινωνίας, ή επιβάλλεται να καθορισθεί μικρότερος ή μεγαλύτερος χρόνος επικοινωνίας για λόγους που αφορούν στις συνθήκες διαβίωσης ή στο συμφέρον του τέκνου, εφόσον, σε κάθε περίπτωση, δεν διαταράσσεται η καθημερινότητα του τέκνου. Αποκλεισμός ή περιορισμός της επικοινωνίας είναι δυνατός μόνο για εξαιρετικά σοβαρούς λόγους, ιδίως όταν ο γονέας με τον οποίον δεν διαμένει το τέκνο, κριθεί ακατάλληλος να ασκεί το δικαίωμα επικοινωνίας. Για τη διαπίστωση της ακαταλληλότητας του γονέα το δικαστήριο μπορεί να διατάξει κάθε πρόσφορο μέσο, ιδίως την εκπόνηση εμπεριστατωμένης έκθεσης κοινωνικών λειτουργών ή ψυχιάτρων ή ψυχολόγων.
Οι γονείς δεν έχουν το δικαίωμα να εμποδίζουν την επικοινωνία του τέκνου με τους ανώτερους ανιόντες και τους αδελφούς του, εκτός αν συντρέχει σπουδαίος λόγος. Οι γονείς δεν έχουν το δικαίωμα να εμποδίζουν την επικοινωνία του τέκνου με τρίτους που έχουν αναπτύξει μαζί του κοινωνικοσυναισθηματική σχέση οικογενειακής φύσης, εφόσον με την επικοινωνία εξυπηρετείται το συμφέρον του τέκνου.
Τα σχετικά με την επικοινωνία ζητήματα καθορίζονται ειδικότερα είτε με έγγραφη συμφωνία των γονέων είτε από το δικαστήριο. Στην περίπτωση αυτή εφαρμόζεται και η παρ. 4 του άρθρου 1511. Όταν συντρέχει περίπτωση κακής ή καταχρηστικής άσκησης του δικαιώματος επικοινωνίας, ο άλλος γονέας ή κάθε ένας από τους γονείς, αν πρόκειται για επικοινωνία με τρίτο, μπορεί να ζητήσει από το δικαστήριο τη μεταρρύθμιση της επικοινωνίας».
Σημαντική επίσης είναι η μεταβατική διάταξη σύμφωνα με την οποία “Τα Κεφάλαια Β’ και Γ’ εφαρμόζονται και στις εκκρεμείς υποθέσεις επί των οποίων δεν έχει εκδοθεί, μέχρι την έναρξη ισχύος του παρόντος, αμετάκλητη δικαστική απόφαση”.
Άρθρο 1532
Συνέπειες κακής άσκησης
Αν ο πατέρας ή η μητέρα παραβαίνουν τα καθήκοντα που τους επιβάλλει το λειτούργημά τους για την επιμέλεια του προσώπου του τέκνου ή τη διοίκηση της περιουσίας του ή αν ασκούν το λειτούργημα αυτό καταχρηστικά ή δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν σε αυτό, το δικαστήριο μπορεί, εφόσον το ζητήσουν ο άλλος γονέας ή οι πλησιέστεροι συγγενείς του τέκνου ή ο εισαγγελέας, να διατάξει οποιοδήποτε πρόσφορο μέτρο.
Κακή άσκηση της γονικής μέριμνας συνιστούν ιδίως:
α. η υπαίτια μη συμμόρφωση προς αποφάσεις και διατάξεις δικαστικών και εισαγγελικών αρχών που αφορούν το τέκνο ή προς την υπάρχουσα συμφωνία των γονέων για την άσκηση της γονικής μέριμνας,
β. η διατάραξη της συναισθηματικής σχέσης του τέκνου με τον άλλο γονέα
και την οικογένειά του και η με κάθε τρόπο πρόκληση διάρρηξης των σχέσεων του τέκνου με αυτούς,
γ. η υπαίτια παράβαση των όρων της συμφωνίας των γονέων ή της δικαστικής απόφασης για την επικοινωνία του τέκνου με τον γονέα με τον οποίο δεν διαμένει και η με κάθε άλλο τρόπο παρεμπόδιση της επικοινωνίας,
δ. η κακή άσκηση και η υπαίτια παράλειψη της άσκησης του δικαιώματος επικοινωνίας από τον δικαιούχο γονέα,
ε. η αδικαιολόγητη άρνηση του γονέα να καταβάλει τη διατροφή που επιδικάστηκε στο τέκνο από το δικαστήριο ή συμφωνήθηκε μεταξύ των γονέων,
στ. η καταδίκη του γονέα, με οριστική δικαστική απόφαση, για ενδοοικογενειακή βία ή για εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας ή για εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής.
Το δικαστήριο, στις περιπτώσεις του προηγούμενου εδαφίου, δύναται να αφαιρέσει από τον υπαίτιο γονέα την άσκηση της γονικής μέριμνας ή την επιμέλεια, ολικά ή μερικά, και να την αναθέσει αποκλειστικά στον άλλο γονέα, καθώς επίσης να διατάξει κάθε πρόσφορο μέτρο προς διασφάλιση του συμφέροντος του τέκνου. Αν συντρέχουν στο πρόσωπο και των δύο γονέων οι περιπτώσεις του δευτέρου εδαφίου, το δικαστήριο μπορεί να αναθέσει την πραγματική φροντίδα του τέκνου ή ακόμα και την επιμέλειά του ολικά ή μερικά σε τρίτο ή και να διορίσει επίτροπο.
Σε εξαιρετικά επείγουσες περιπτώσεις, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του πρώτου εδαφίου και επίκειται άμεσος κίνδυνος για τη σωματική ή την ψυχική υγεία του τέκνου, ο εισαγγελέας διατάσσει κάθε πρόσφορο μέτρο για την προστασία του, μέχρι την έκδοση της απόφασης του δικαστηρίου, στο οποίο πρέπει να απευθύνεται εντός ενενήντα (90) ημερών, με δυνατότητα αιτιολογημένης παράτασης της προθεσμίας αυτής κατά ενενήντα (90) επιπλέον ημέρες.
