Ο Tomás Zerón de Lucio, ο πρώην διευθυντής της Ομοσπονδιακής Αστυνομίας του Μεξικό, κατηγορείται για απαγωγή, βασανισμό αλλά και αλλοίωση αποδεικτικών στοιχείων στην υπόθεση της εξαφάνισης 43 φοιτητών το 2014, καθώς και για υπεξαίρεση περίπου 50 εκατομμυρίων δολαρίων από κρατικά κεφάλαια. Ο ίδιος όμως φαίνεται πως έχει βρει καταφύγιο στο Ισραήλ, με την υπόθεση έκδοσής του στο Μεξικό να καθυστερεί λόγω του Παλαιστινιακού.
Ο Zerón, ο οποίος λέει ότι οι κατηγορίες είναι ψευδείς και έχουν πολιτικά κίνητρα, έχει υποβάλει αίτηση για άσυλο στο Ισραήλ, όπου ζει εδώ και σχεδόν δύο χρόνια.
Η αρχική έρευνα για την μαζική σφαγή και τα “κενά”
Σύμφωνα με τους New York Times, το Ισραήλ δεν έχει τοποθετηθεί επισήμως για την υπόθεση, αλλά ένας ανώτερος ισραηλινός αξιωματούχος δήλωσε με νόημα ότι είναι αργά για “διπλωματία” με το Μεξικό, το οποίο υποστήριξε τις έρευνες των Ηνωμένων Εθνών για καταγγελίες για ισραηλινά εγκλήματα εναντίον Παλαιστινίων.
«Γιατί να βοηθήσουμε το Μεξικό;» ανέφερε χαρακτηριστικά ο αξιωματούχος στους New York Times, υπό το καθεστώς ανωνυμίας.
Ο αξιωματούχος είπε επίσης ότι μπορεί να υπάρχει βάση στο αίτημα ασύλου του Zerón, το οποίο βρίσκεται ακόμη υπό διερεύνηση.
Ο Zerón είχε ηγηθεί της εκστρατείας που οδήγησε στη σύλληψη του βαρώνου των ναρκωτικών Joaquín Guzmán το 2014, γνωστό ως «El Chapo».
Ως ένας από τους κορυφαίους αξιωματικούς της μεξικάνικης αστυνομίας, ο Zerón ηγήθηκε επίσης στην έρευνα για την απαγωγή και σφαγή 43 φοιτητών στην πολιτεία Guerrero, στις 26 Σεπτεμβρίου 2014. Οι φοιτητές φορτώθηκαν σε λεωφορεία από δημοτικούς αστυνομικούς στην πόλη της Ιγκουάλα, στη συνέχεια μεταφέρθηκαν σε αστυνομικά οχήματα και δεν τους ξαναείδε κανείς.
Ακόμη και εν μέσω της αχαλίνωτης βίας στα καρτέλ ναρκωτικών που έπληττε το Μεξικό εκείνη την εποχή, η υπόθεση συγκλόνισε τη χώρα και έχει αναχθεί κορυφαίο παράδειγμα διαφθοράς στο δικαστικό της σύστημα.
Υπό την πίεση για διαλεύκανση του εγκλήματος από τον τότε πρόεδρο του Μεξικού, Enrique Peña Nieto, ο οποίος είχε υποσχεθεί να πατάξει το έγκλημα και την ατιμωρησία, η έρευνα του Zerón κατέληξε στο πόρισμά της ότι οι αστυνομικοί της Iguala συνεργάστηκαν με μέλη καρτέλ ναρκωτικών που σκότωσαν τους φοιτητές, έκαψαν τα σώματά τους και τα έριξαν σε ένα ποτάμι.
Ωστόσο, μια ομάδα διεθνών εμπειρογνωμόνων αμφισβήτησε έντονα την έρευνά του, διαπιστώνοντας ότι μια κρίσιμη μαρτυρία ελήφθη μετά από βασανιστήρια, ενώ και τα αποδεικτικά στοιχεία παραποιήθηκαν. Συγκεκριμένα, η παρουσία στρατιωτών και ομοσπονδιακών αστυνομικών στο σημείο της απαγωγής αγνοήθηκε από την έρευνα του Zerón, η οποία επιχείρησε να παρουσιάσει την υπόθεση ως αυστηρά τοπικό ζήτημα που ενέπλεκε τη διεφθαρμένη τοπική αστυνομία.
Η “πολιτική δίωξη” και το Παλαιστινιακό
Όταν ο σημερινός πρόεδρος, Andrés Manuel López Obrador, ανέλαβε τα καθήκοντά του το 2018, υποσχέθηκε να ανοίξει ξανά την υπόθεση. Έκτοτε, έχουν βρεθεί οστά δύο θυμάτων και η κυβέρνηση ζήτησε τη σύλληψη δεκάδων ανθρώπων σε σχέση με την υπόθεση, συμπεριλαμβανομένου του Zerón.
Σύμφωνα με πληροφορίες ο ίδιος είχε φροντίσει να διαφύγει στον Καναδά το 2019. Σύμφωνα με ισραηλινό αξιωματούχο τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου έφτασε στο Ισραήλ, το οποίο δεν έχει συνθήκη έκδοσης με το Μεξικό. Τον Δεκέμβριο, όταν έληξε η τουριστική βίζα του, ζήτησε πολιτικό άσυλο, υποστηρίζοντας ότι οι κατηγορίες εναντίον του είναι ψευδείς και μέρος μιας προσπάθειας του σημερινού προέδρου να επιτεθεί στον προκάτοχό του, σύμφωνα με ανώτερους Ισραηλινούς αξιωματούχους που γνωρίζουν την υπόθεσή του.
Οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι σημειώνουν ότι το αίτημα εξετάστηκε και αποδίδουν την καθυστέρηση στον μεγάλο αριθμό αιτήσεων ασύλου που λαμβάνει το Ισραήλ. Όταν αξιωματούχοι του Μεξικού ζήτησαν την έκδοση του Zerón πέρυσι, το αίτημά τους ανέστειλε την εξέταση του ασύλου, επισημαίνουν οι ίδιοι αξιωματούχοι.
Ωστόσο, σύμφωνα με τους NYT, η καθυστερηση του Ισραήλ μπορεί στην πραγματικότητα να μην έχει να κάνει με την υπόθεση του Zerón ή τα γεγονότα της σφαγής.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ανώτερος ισραηλινός αξιωματούχος έσπευσε να κατηγορήσει το Μεξικό έχει πολλάκις ότι έχει υποστηρίξει ψηφίσματα εναντίον του Ισραήλ στον ΟΗΕ για διερεύνηση εγκλημάτων πολέμου κατά των Παλαιστινίων.
Ο αξιωματούχος είπε ότι το Ισραήλ δεν είχε κανένα συμφέρον να συμμορφωθεί με το αίτημα έκδοσης του Μεξικού μετά τις εχθρικές του ενέργειες προς το Ισραήλ στη Γενεύη. Η απροθυμία να συνεργαστεί με το Μεξικό, ανέφερε ο αξιωματούχος, ήταν μια επέκταση της πολιτικής που ξεκίνησε υπό τον προηγούμενο πρωθυπουργό του Ισραήλ, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, για να τιμωρήσει διπλωματικά τις χώρες που αντιτίθενται στις πολιτικές της κυβέρνησής του.
Απαντώντας Υφυπουργός Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Μεξικού, Alejandro Encinas, απέρριψε τους ισχυρισμούς ότι η υπόθεση Zerón ήταν πολιτική.
«Ποια πολιτική δίωξη;» επεσήμανε χαρακτηριστικά σε συνέντευξή του. «Υπάρχει ένα βίντεο που είναι δημόσιο όπου αυτός ο τύπος βασανίζει κάποιον και τον απειλεί με θάνατο. Και αυτό δεν είναι θέμα πολιτικής δίωξης».
Πρόσθεσε ακόμη ότι ο Zerón είχε διασυνδέσεις με ισχυρές ισραηλινές εταιρείες, οι οποίες τον βοήθησαν να φύγει από το Μεξικό.
Οι διασυνδέσεις με ισραηλινές εταιρείες και το Pegasus
Αξίζει να επισημανθεί πως την περίοδο που εργαζόταν στην Ομοσπονδιακή Αστυνομίσ, ο Zerón ενέκρινε την αγορά συστημάτων παρακολούθησης από ιδιωτικές εταιρείες πληροφοριών αξίας δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων. Η μεξικάνικη κυβέρνηση χρησιμοποίησε ένα από τα προγράμματα παρακολούθησης, το Pegasus, που αναπτύχθηκε από το Ισραηλινό NSO Group για την καταπολέμηση του εγκλήματος και της τρομοκρατίας, για να στοχεύσει δημοσιογράφους, δικηγόρους και ακτιβιστές, σύμφωνα με έρευνα των The New York Times.
Το Μεξικό επίσης χρησιμοποίησε το Pegasus εναντίον της ομάδας διεθνών εμπειρογνωμόνων που ερευνούσαν τη σφαγή της Ayotzinapa, σε μια προσπάθεια της κυβέρνησης να σταματήσει την έρευνα.
Ο Encinas είπε ότι ορισμένες από αυτές τις εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της NSO, βοήθησαν τον Zerón από τότε που έφυγε από το Μεξικό.
Εκπρόσωπος της NSO από την πλευρά του ισχυρίστηκε ότι η εταιρεία δεν είχε ποτέ συναντηθεί ή βοήθησε τον Zerón πριν ή μετά την αναχώρησή του από το Μεξικό.
Οι αρχές του Μεξικό διερευνούν επίσης εάν ο Zerón υπεξαίρεσε περισσότερα από 1,1 δισεκατομμύρια πέσος -περίπου 50 εκατομμύρια δολάρια- που προορίζονταν για την αγορά συστημάτων άμυνας και πληροφοριών που, σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν παραδόθηκαν ποτέ. Δεν είναι σαφές εάν αυτές οι συμφωνίες είχαν συναφθεί με ισραηλινές εταιρείες.
Η σημερινή κυβέρνηση του Μεξικού εξακολουθεί να ερευνά πάντως την υπόθεση των μαθητών και αναμένεται να παρουσιάσει τα συμπεράσματά της τον Σεπτέμβριο.
Με βάση έγγραφα της έρευνας που διέρρευσαν και δημοσιεύθηκαν πρόσφατα στα μεξικανικά μέσα ενημέρωσης, ένα καρτέλ ναρκωτικών, που συνεργάζεται με την αστυνομία και τον στρατό, μπορεί να πίστευε λανθασμένα ότι οι μαθητές ανήκαν σε ένα αντίπαλο καρτέλ.
Ο Mario González Hernández, του οποίου ο γιος, César Manuel González Hernández, είναι ένας από τους αγνοούμενους φοιτητές, δήλωσε ότι ο Zerón προσπάθησε να δημιουργήσει μια αφήγηση που θα επέτρεπε στον Πρόεδρο Peña Nieto να βάλει τη σφαγή στο αρχείο, αποφεύγοντας να εμπλέξει ομοσπονδιακούς αξιωματούχους.
«Ήθελε να καλύψει την εμπλοκή των κυβερνητικών αξιωματούχων που συμμετείχαν στο έγκλημα, να καλύψει την αλήθεια για την εμπλοκή της αστυνομίας και του στρατού και να προστατεύσει αυτούς τους συναδέλφους του από τη δίωξη», είπε ο Hernández.
«Ο Zerón είναι μέρος μιας συνωμοσίας σιωπής. Είναι μια συνωμοσία που για σχεδόν επτά χρόνια εμπόδισε 43 οικογένειες να γνωρίζουν τα πραγματικά γεγονότα για την εξαφάνιση των γιων τους. Και μέχρι να κληθεί να λογοδοτήσει ο Zerón, η σιωπή θα συνεχιστεί και η τύχη των αγοριών θα παραμείνει μυστήριο», σημειώνει η Kate Doyle, διευθύντρια του National Security Archives στην Ουάσιγκτον για θέματα του Μεξικό.
