Παρά τις συζητήσεις, τις προειδοποιήσεις και τα πρόστιμα η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει σημαντικά προβλήματα με τη διαχείριση των απορριμμάτων της, που αποτελεί το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό πρόβλημα στη χώρα. Την ίδια ώρα θετικό μήνυμα στέλνουν οι δείκτες της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και των αερίων του θερμοκηπίου, καθώς καταγράφουν μείωση ή σταθεροποίηση.
Αυτά είναι τα κύρια ευρήματα της έκθεσης για το Περιβάλλον που εκπονήθηκε για λογαριασμό του Εθνικού Κέντρου Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης και έδωσε στη δημοσιότητα το ΥΠΕΝ.
Οι κυριότεροι λόγοι για την προβληματική διαχείριση αποβλήτων είναι οι εξής:
Πρώτος, ότι η χώρα εξακολουθεί να οδηγεί σε ταφή το 80% των αποβλήτων της με την ανακύκλωση να παραμένει καθηλωμένη στο 14%. Σήμερα, παραμένει σε εκκρεμότητα η αποκατάσταση 50 χωματερών κυρίως στην Πελοπόννησο και τα νησιά, με ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2019.
Δεύτερος, ότι παρά τη μεγάλη μεταρρύθμιση που έφερε η εκπόνηση του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (με έμφαση στην ανακύκλωση, την κομποστοποίηση και τη χωριστή συλλογή πολλαπλών ρευμάτων), «ο οραματικός χαρακτήρας, δεν φαίνεται να έχει επιτύχει την μετάβαση σε ένα πιο σύγχρονο μοντέλο διαχείρισης αστικών αποβλήτων», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση.
Όσον αφορά στις παράνομες χωματερές, για τις οποίες η χώρα συνεχίζει να καταβάλλει εκατομμύρια σε πρόστιμα που της επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα στοιχεία του 2016 που παραθέτει η φετινή έκθεση του ΥΠΕΝ δείχνουν ότι, εκείνη την περίοδο, δεν είχαν αποκατασταθεί 50 ΧΑΔΑ (Χώροι Ανεξέλεγκτης Ταφής Απορριμμάτων) και αναμενόταν τα έργα να έχουν ολοκληρωθεί έως το 2019. Τα νεώτερα στοιχεία του 2018, τα οποία δεν περιλαμβάνονται στην έκθεση, δείχνουν ότι σήμερα 18 χωματερές παραμένουν ακόμη ενεργές, εκ των οποίων οι 16 βρίσκονται στην Πελοπόννησο, ενώ περίπου 25 παλιοί ΧΑΔΑ, αν και δεν δέχονται πλέον σκουπίδια, δεν έχουν αποκατασταθεί.
Η κατάσταση επιτείνεται από το γεγονός ότι κρίσιμες υποδομές εμφανίζουν τεράστιες καθυστερήσεις στην υλοποίησή τους, με τις πλέον χαρακτηριστικές την περίπτωση της Πελοποννήσου αλλά και την μεγάλη αδράνεια στην υλοποίηση του σχεδιασμού που παρατηρείται στην περιφέρεια Αττικής.
Πρόσθετο αρνητικό στοιχείο είναι ότι παρά την κρίση και την μείωση του ΑΕΠ κατά 25% την τελευταία επταετία, η ποσότητα των παραγόμενων αστικών αποβλήτων παραμένει σταθερή.
Την δεύτερη χειρότερη επίδοση, καταγράφει ο τομέας των λυμάτων λόγω της μεγάλης καθυστέρησης στην εφαρμογή των υποχρεώσεων που απορρέουν από την ευρωπαϊκή νομοθεσία, που είναι και ο κυριότερος λόγος για τα πρόστιμα που έχουν επιβληθεί στην χώρα μας.
Οι μεγαλύτερες προκλήσεις για τα επόμενα χρόνια, σύμφωνα με την έκθεση, είναι η ολοκλήρωση των μονάδων επεξεργασίας λυμάτων στους οικισμούς γ’ προτεραιότητας, στο Θριάσιο Πεδίο (εκκρεμεί η σύνδεση των κατοίκων της περιοχής με το ήδη κατασκευασμένο δίκτυο) και στην Ανατολική Αττική, η διασφάλιση της καλής λειτουργίας των πολλών μικρών βιολογικών καθαρισμών που είναι διάσπαρτοι σε μικρούς δήμους της χώρας (προβλήματα λόγω εποχιακής διακύμανσης της παροχής, υπερδιαστασιολόγησης και κακού σχεδιασμού). Επίσης η εφαρμογή της νέας ΚΥΑ για την κοστολόγηση και τιμολόγηση των υπηρεσιών ύδατος, η καταγραφή και έλεγχος των γεωτρήσεων και η αντιμετώπιση της νιτρορύπανσης.
Τα καλά νέα είναι ότι η ποιότητα του αέρα στην Ελλάδα έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια. Η μείωση των συνολικών εθνικών εκπομπών
των κυριότερων ρυπαντών (ΝΟx, SO2, PM2,5, ΝΗ3) είναι σημαντική κυρίως λόγω της καθαρότερης παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (μείωση λιγνιτικών σταθμών στο συνολικό ενεργειακό μείγμα, μείωση των ατμοσφαιρικών εκπομπών τους, εξοικονόμηση ενέργειας, ΑΠΕ), και της χρήσης οχημάτων με νεώτερης τεχνολογίας καθαρότερους κινητήρες κλπ.
Ακολούθως μειωμένες κατά 3.703 kt CO2 εμφανίζονται οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε σχέση με το 2015, που αποτελεί την 4η μεγαλύτερη μείωση στην ΕΕ μετά το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία και την Ιταλία.
Ο μετασχηματισμός του ενεργειακού συστήματος μετά το 2020, εκτιμάται ότι μπορεί να οδηγήσει σε πιο φιλόδοξους στόχους. Για παράδειγμα, οι μειώσεις αναμένεται να είναι μεγαλύτερες εφόσον ολοκληρωθούν οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις και αποσυρθούν από τα νησιά οι ρυπογόνες μονάδες ντίζελ και μαζούτ.
Σε ό,τι αφορά την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή αναφέρεται ότι έχει συσταθεί Εθνική Επιτροπή, στην οποία συμμετέχουν τα συναρμόδια υπουργεία, ΜΚΟ, οικονομικοί παράγοντες και πανεπιστημιακοί. Στόχος είναι όλα τα σχέδια για την σύνταξη περιφερειακών στρατηγικών να είναι έτοιμα εντός του 2019.
