Θες ηλιοβασίλεμα στην Τριχωνίδα; Πας στο Πετροχώρι. Βουτιές στη λίμνη; Στην Κάτω Μυρτιά. Ψάχνεις την έδρα του Κοινού των Αιτωλών; Γνωρίζεις το Θέρμο – τη γενέτειρα του πατρο-Κοσμά. Θες κοιλάδες, ρέματα και εκτός δρόμου πορείες; Πας βόρεια, στα αιτωλικά βουνά, εκεί που πιο ψηλά δεν πάει.
 |
Θαύματα της αρχαιότητας, της ορθοδοξίας και της φύσης ενώνουν τις δυνάμεις τους στο Θέρμο. Στο εμπορικό και διοικητικό κέντρο της ορεινής Τριχωνίδας, στη γενέτειρα του πατρο-Κοσμά και έδρα του Κοινού των Αιτωλών, που ήρθε και φώλιασε σε ένα ήμερο οροπέδιο του Παναιτωλικού Ορους. Με τα ζωντανά χωριά που αγναντεύουν τη μεγαλύτερη λίμνη της Ελλάδας και τους ανέγγιχτους, λιθόχτιστους κόσμους που υπάρχουν στη δική τους διάσταση, σκορπισμένοι στα αιτωλικά βουνά.
Και βουνό και λίμνη. Ή μήπως… θάλασσα; Απέραντη μοιάζει από το Πετροχώρι, απ’ τη θέση θέας (και σημείο ραντεβού) για καθημερινά «επικά» ηλιοβασιλέματα. Χαμηλότερα ξεδιπλώνεται η «Αμμουδιά», στο χείλος ενός βράχου εποπτεύει τα νερά της η λησμονημένη Μονή Φωτμού (16ος αι.) κι ύστερα, ξεκινά ένας δενδροσκέπαστος παραλίμνιος δρόμος-τούνελ στα Ιαματικά Λουτρά και τα διάσημα φαγοποτεία της Κάτω Μυρτιάς.
Ομορφη διαδρομή. Χωμάτινη. Σύντομη. Να άλλο ένα «συν»: όλα βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής, σε ελάχιστο χρόνο αντικρίζεις χίλια δυο. Τους Αγρινιώτες να πλατσουρίζουν στη γυάλινη λίμνη, τους ψαράδες να βγάζουν αθερίνα, να τη δίνουν στο Αιτωλικό, τις παραδοσιακές νεροτριβές να κάνουν παρέα σε ανενεργούς νερόμυλους και ορμητικούς καταρράκτες.
Αν έρθεις με άδεια χέρια, θα το μετανιώσεις. Στην Κάτω Μυρτιά και την Αγία Σοφία, γειτονιές- γειτονιές τα πολύχρωμα, απλωμένα κιλίμια, καταδεικνύουν τους χώρους του… φυσικού καθαρισμού. Δεν τους χάνεις. «Καταρράκτες» διαβάζεις σε ταμπέλα της Κάτω Μυρτιάς και μετά τον νερόμυλο Κωνσταντόπουλου (λειτουργεί αδιάκοπα από το 1771), άλλοι δύο (ανενεργοί) εκμεταλλεύονται εδώ και αιώνες την ορμή του Διχαλορέματος.
 |
Τα αφρισμένα νερά μοιάζουν να πηγάζουν απ’ τη χτισμένη σε βράχο Αγία Ελεούσα που δεσπόζει στην κορφή τους, κι έχουν για γείτονα, τον επίσης διάσημο, δίδυμο καταρράκτη του Μοκιστιάνου – προσβάσιμο κι απ’ την Αγία Σοφία και την Κ. Μυρτιά.
Ψηλότερα, στην Ανω Μυρτιά, στη Μονή Μυρτιάς (ή Παναγία Μυρτιδιώτισσα, 11ος αι.), αντικατοπτρίζεται η σημαντική παρουσία του τόπου κατά τη βυζαντινή περίοδο. Το ανδρικό σήμερα μοναστήρι με το κατάγραφο καθολικό -κάποτε κέντρο της μοναστικής ζωής της Τριχωνίδας- φιλοξενεί τοιχογραφίες του Ξένου Διγενή (μια μείξη της παλαιολόγειας-μακεδονικής σχολής και της κρητικής τέχνης), αποτελώντας ένα αυθεντικό ησυχαστήριο που μεταδίδει την κατάνυξη.
 |
Αντίστοιχης σημασίας τα συναπαντήματα στην Αγία Σοφία, το χωριουδάκι που έγινε γνωστό για την όαση δροσιάς που σχηματίζουν οι πηγές του και το επίσης «δίδυμο» σύμπλεγμα ναών Αγίου Νικολάου και Ταξιαρχών.
Κολλημένοι ο ένας στον άλλον, ορθώνονται έναντι του κοιμητηρίου και, αν και χρονολογούνται τον 13ο αι., είναι χτισμένοι με ογκόλιθους από το ιερό της Αρτέμιδος που προϋπήρχε εκεί. Υπέροχο μες στην ερείπωσή του και το συνορεύον λείψανο του ναού που ονομάτισε τον οικισμό, χτισμένο στα βάθη του 1296.
Μια ανάσα παίρνεις και μπαίνεις στο Θέρμο. Συνεχίζεις βόρεια, προς Μέγα Δένδρο, στα χνάρια του πατρο-Κοσμά. Εδώ το 1714, πριν από 300 χρόνια, ο Κοσμάς ο Αιτωλός ξεκίνησε τη μοναχική, πολύμοχθη πορεία του για την ανύψωση του ηθικού των Ελλήνων. Εγινε ο ιεραπόστολος και ο εθνεγέρτης, ο ιδρυτής πλήθους σχολείων όπου περιηγήθηκε, αυτός που έθεσε τα θεμέλια για την Επανάσταση του ‘21.
 |
Εις μνήμην του, δίπλα στον παλαιό ναό, ανεγέρθηκε ένα νεότερο μοναστήρι όπου φυλάσσεται μέρος του ιερού λειψάνου του, ενώ σε μικρή απόσταση, βρίσκονται τα θεμέλια του σπιτιού του και ένα όμορφα διαμορφωμένο προσκύνημα.
Επόμενη στάση ο οικισμός της Μάνδρας. Ενας χωματόδρομος κόβει δρόμο για το ιερό καταφύγιο της Αγίας Παρασκευής. Το σημαντικό κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας μοναστήρι ιδρύθηκε τον 16ο αι., και κατά την πολυετή πορεία του διαδραμάτισε σπουδαίο εθνικό, κοινωνικό και οικονομικό ρόλο.
 |
Στα ενδότερά του εντοπίζεται μια υπόγεια κρύπτη που χρονολογείται από τον 12ο αι. όπου κατά την παράδοση λειτουργούσε Κρυφό Σχολειό. Εντυπωσιακή η αναπαράσταση των κέρινων ομοιωμάτων (έργο του γλύπτη-ζωγράφου Ο. Βόντα) με τους μαθητές και τον καλογεροδιδασκάλο. Και για να μην ξεχνιόμαστε, εδώ δίδαξε κι ο πρώτος δάσκαλος του Κοσμά του Αιτωλού, ο Προκόπιος Γιαννέλος.
Πίσω στο Θέρμο, στην πλακόστρωτη πλατεία-σημείο αναφοράς, με τις πηγές και τα πλατάνια, με τα καφενεία και τα ολόφρεσκα προϊόντα του συνεταιρισμού «Αιτωλική Γη». Εννιά χρυσοχέρες βάζουν τα δυνατά τους για να καταπλήξουν γευστικά ντόπιους και επισκέπτες με αμυγδαλωτά, μπακλαβάδες, ραβανί, παραδοσιακά ποτά, πίτες, τραχανάδες και το πατροπαράδοτο «κόπεγχαϊ», ένα σιροπιαστό γλυκό ταψιού που φτιάχνουν κατά παραγγελία και θυμίζει καρυδόπιτα (και για να είμαστε δίκαιοι πρώτο το έφτιαξε το ζαχαροπλαστείο «Δάγκος»). Και τσάι μαζεύουν και ρίγανη… Ολα τα καλά του τόπου τους. «Εδώ έχει πολλά», λένε με περηφάνια. «Τα ‘φερες γύρα, τα ‘δες;»
Ε, αν δεν είδες το αρχαίο Θέρμο, δεν έχεις δει τίποτα. Η «Ακρόπολις συμπάσης Αιτωλίας» αποτελούσε το πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο της Αιτωλικής Συμπολιτείας, του «Κοινού των Αιτωλών». Το πρώτο «ομόσπονδο» κράτος στον κόσμο που βασιζόταν και λειτουργούσε με απόλυτα δημοκρατικές αρχές, δημιουργήθηκε πριν το 338 π.Χ., από τη σύναψη πολιτικής και στρατιωτικής συμμαχίας των πόλεων-κρατών της Αιτωλίας θεμελιωμένης στην αναγνώριση της ισοτιμίας και της ολοκληρωτικής αυτονομίας των μελών της.
Ο φροντισμένος αρχαιολογικός χώρος (στις παρυφές της πόλης) παρουσιάζει τις στοές της αγοράς, το βουλευτήριο και τα βάθρα των αγαλμάτων ή αναθημάτων, τα οποία, τον καιρό της ακμής της Συμπολιτείας, ανέρχονταν σε 2.000. Σπαράγματα ιερών όπως αυτό του Θερμίου Απόλλωνος, του Λυσείου Απόλλωνος και της Αρτέμιδος διανθίζουν την περιήγηση. Βέβαια, το παζλ θα ολοκληρωθεί με τη λειτουργία του νέου Αρχαιολογικού τους Μουσείου, που αναμένεται σύντομα.
Νεραϊδότοπος για εξερεύνηση
Οι φυσιολατρικές εξορμήσεις ξεκινούν που αλλού; Στο κόσμημα της περιοχής: το λιθόκτιστο γεφύρι της Αρτοτίβας. Το μεγαλύτερο μονότοξο της Δυτικής Ελλάδας, είναι προσβάσιμο με ΙΧ μέσω της Κάτω Χρυσοβίτσας. Η «καμάρα», όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, γεφυρώνει με το 12,5 μ. ύψους και 25 μ. Ανοίγματος στεφάνι της το στενότερο σημείο του Ευήνου, αποτελώντας θησαυρό πεζοπόρων και ποδηλατιστών.
 |
Κόσμος πολύς αθλείται στην περιοχή, η αλήθεια να λέγεται. Στον ποταμό Εύηνο πραγματοποιείται οργανωμένο rafting και kayak, τόσο στην ειδικά διαμορφωμένη πίστα του Εθνικού Προπονητικού Κέντρου Σλάλομ, στη Γέφυρα Μπανιά, αλλά και κατά περίπτωση στους παραποτάμους του Φιδάκια και Γιδομανδρίτη.
Οσοι ασχολούνται με τον ανεμοπτερισμό στρέφονται στην πίστα απογείωσης στο Πετροχώρι ή στον λόφο «Μέγας Λάκκος» του Θέρμου, ενώ οι λάτρεις της ορεινής ποδηλασίας, της πεζοπορίας και εν γένει των off road διαδρομών έχουν να επιλέξουν από ένα πλήθος δασικών δρόμων και μονοπατιών στις κορυφές, τις χαράδρες και στα φαράγγια του ανατολικού Παναιτωλικού.
 |
Με κατεύθυνση προς Αμπέλια για παράδειγμα, εισέρχεσαι στην Κοιλάδα του Γιδομανδρίτη. Στις καταπράσινες πλαγιές του φωλιάζουν οι τεχνητές αναβαθμίδες (πεζούλες), τα δημιουργήματα της ανθρώπινης φύσης που αυλακώνουν το τοπίο.
Από δω και στο εξής όλοι οι δρόμοι είναι χωμάτινοι. Η πορεία είναι βατή και σηματοδοτημένη και οδηγεί σε συρμάτινες πεζογέφυρες, σε νερόμυλους και δεκάδες μικρότερα γεφύρια – με τα οποία είναι κατάσπαρτη η περιοχή. Και ναι, σε κάθε διακλάδωση αλλάζεις πορεία.
Προς Κόνισκα ο δρόμος οδηγεί στην πίσω πλευρά των χωριών της Ευηνόλιμνης. Προς Αμπέλια βρίσκεις την Κοιλάδα των Νεράιδων. Το φαράγγι του στενού της Μελίγκοβας καταλήγει στην Αμβρακία, στο φαράγγι του Δία, στο Αργυρό Πηγάδι, αγγίζει το Πάντα Βρέχει της γειτονικής Ευρυτανίας.
 |
Ο χωμάτινος δαίδαλος αποκαλύπτει ερείπια παλιών αγροικιών και εκκλησιών που εντυπωσιάζουν με το πείσμα που αντιστέκονται στον χρόνο. Οπως ο πεντάτρουλος Αγιος Γεώργιος στο Αργυρό Πηγάδι. Εργο τέχνης! Οπως, άλλωστε, και το ίδιο το χωριό στα 1000μ. υψόμετρο. Με τους λιγοστούς κατοίκους και τις στέγες από σχιστόπλακες. Με τις πεζούλες του να καλλιεργούνται, όταν όλες οι άλλες έχουν εγκαταλειφθεί.
Ο ελατοσκέπαστος Δρυμώνας, η «Ελβετία της Αιτωλίας», είναι ένα κεφάλαιο από μόνος του. Ενα ορεινό θέρετρο, με απέραντη θέα στις λίμνες Τριχωνίδα και Λυσιμαχία, δυτικά στο Ιόνιο, ανατολικά στα Βαρδούσια και νότια στο Παναχαϊκό της Αχαΐας. Εξαίρετος προορισμός το Θέρμο. Παρθένος. Ανεξερεύνητος. Κι εύκολος! Εκτός κι αν πάρεις τα βουνά. Που θα τα πάρεις…
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Πηγή
