Λεωφορεία στο Λάγος, ναυτιλιακά containers στην Ολλανδία ακόμη και γαϊδουράκια στην Κολομβία απολαμβάνουν μια νέα ζωή ως bookmobiles, κινητές βιβλιοθήκες δηλαδή, μεταφέροντας τη γνώση στις κοινότητές τους. Ταξιδεύοντας από τόπο σε τόπο, οι κινητές βιβλιοθήκες σε όλο τον κόσμο στοχεύουν στο να προσφέρουν τα οφέλη της ανάγνωσης σε όσους δεν έχουν πρόσβαση στα βιβλία.
Η ιδέα υπάρχει από το 19ο αιώνα, όμως – παρά τη διαθεσιμότητα ηλεκτρονικών βιβλίων και την ολοένα αυξανόμενη πρόσβαση στο διαδίκτυο – οι κινητές βιβλιοθήκες, γνωστές, δεν εξαφανίστηκαν.
Αντ’ αυτού, προσαρμόζονται για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των κοινοτήτων που εξυπηρετούν, παρέχοντας όχι μόνο βιβλία αλλά εργαστήρια και κατάρτιση ή απλώς μια ανθρώπινη σύνδεση για τους ανθρώπους που ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές.
Για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Βιβλίου, το Al Jazeera μίλησε με τους ανθρώπους πίσω από τις κινητές βιβλιοθήκες, που φέρνουν τα βιβλία στα χέρια των κοινοτήτων της Συρίας, της Κολομβίας, της Νιγηρίας και της Ολλανδίας.
iRead: Η κινητή βιβλιοθήκη της Νιγηρίας
Η Funmi Ilori πιστεύει ότι το κάλεσμά της είναι να φέρνει βιβλία στα παιδιά στο Λάγος της Νιγηρίας.
Όταν ζητήθηκε από την εκπαιδευτική ψυχολόγο και κοινωνική επιχειρηματία να γράψει ένα μεγάλο, ακατόρθωτο όνειρό της σε ένα συνέδριο ηγεσίας το 2004, αυτό που ήρθε στο μυαλό της ήταν η δημιουργία της μεγαλύτερης βιβλιοθήκης της Αφρικής.
Η γυναίκα ξεκίνησε από την επίσκεψη σπιτιών με δύο καλάθια γεμάτα βιβλία για να φτάσει στην ανάπτυξη της βιβλιοθήκης iRead Mobile, την πρώτη δηλαδή κινητή βιβλιοθήκη της χώρας. Σύμφωνα με την Ilori, τα τέσσερα λεωφορεία της βιβλιοθήκης έχουν επισκεφθεί μέχρι στιγμής πάνω από 3.000 παιδιά.
«Οι βιβλιοθήκες είναι ένας από τους σημαντικότερους χώρους για κάθε κοινότητα», αναφέρει η Ilori. «Είδα ένα τεράστιο χάσμα [στη Νιγηρία] επειδή, παρόλο που υπάρχουν δημόσιες βιβλιοθήκες, είναι λιγοστές και τα παιδιά δεν μπορούν να ταξιδέψουν αρκετά μακριά για να απολαύσουν τους χώρους των δημόσιων βιβλιοθηκών».
Ενώ η αντίδραση των γονέων και των παιδιών ήταν σε μεγάλο βαθμό θετική, τα τοπικά συμβούλια προκάλεσαν καθυστερήσεις στην υπηρεσία του iRead, επιμένοντας να πληρώσει τέλη για να λειτουργήσει.
Τα λεωφορεία κάνουν 44 στάσεις κάθε εβδομάδα σε σχολεία και κοινοτικά κέντρα, καθώς και ένα μηνιαίο ταξίδι στις αγροτικές περιοχές έξω από το Λάγος.
Κάθε παιδί που επισκέπτεται το iRead μπορεί να επιλέξει ανάμεσα σε περίπου 13.000 βιβλία και λαμβάνει μια τσάντα βιβλιοθήκης και ένα βιβλίο ανασκόπησης στο οποίο μπορεί να γράψει τι σκέφτεται για το βιβλίο που δανείστηκε.
Η ομάδα του iRead φιλοξενεί επίσης εργαστήρια για την εκπαίδευση των παιδιών σε θέματα όπως η αειφόρος ανάπτυξη, χρησιμοποιώντας τραγούδια, το θέατρο και τις εικαστικές τέχνες.
Η Ilori και η ομάδα της σχεδιάζουν να υποβάλουν αίτηση για επιχορήγηση για την επέκταση του στόλου τους σε 14 λεωφορεία μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, επιτρέποντάς τους να επεκτείνουν το έργο τους στη Νιγηρία.
Η βιβλιοθήκη γαϊδουριών: Biblioburro, Κολομβία
«Την πρώτη φορά που με είδαν οι άνθρωποι πάνω στα γαϊδουράκια, γέλασαν», αναφέρει ο Luis Soriano, ο ιδρυτής της βιβλιοθήκης Bibliburro, μιας κινητής βιβλιοθήκης με γαϊδουράκια που ταξιδεύει στη βόρεια Κολομβία.
«Είπαν ότι είχα τρελαθεί και ότι το τσίρκο έχει έρθει στην πόλη».
Λαμβάνοντας το όνομά του από τις ισπανικές λέξεις για τη βιβλιοθήκη (biblioteca) και το γαϊδουράκι (bourro), το Biblioburro ξεκίνησε πριν από περισσότερες από δύο δεκαετίες, όταν ο 48χρονος Soriano βγήκε στο δρόμο με τα δύο του γαϊδούρια: την Alfa και το Beto.
Δάσκαλος ο ίδιος, ήθελε να βελτιώσει την πρόσβαση των μαθητών στα βιβλία, αφού διαπίστωσε ότι πολλοί από αυτούς δεν είχαν την πρόοδο που αναμενόταν στο σχολείο.
«Επισκέφθηκα καθένα από τα σπίτια τους και συνειδητοποίησα ότι υπήρχε μια πραγματική έλλειψη βιβλίων», αναφέρει ο Soriano στο Al Jazeera. «Έτσι μια μέρα, αποφάσισα να τους επισκεφτώ με βιβλία».
«Στην αρχή, κουβαλούσα τα βιβλία με τα χέρια μου, αλλά ήταν πολύ μακρινή η απόσταση ανάμεσα στα σπίτια, γι ‘αυτό αποφάσισα να πηγαίνω με γάιδαρο».
Όταν άρχισε να λειτουργεί στην ορεινή επαρχία Magdalena της Κολομβίας, το 1997, η περιοχή ήταν δύσκολη στην πρόσβαση με αυτοκίνητο, έτσι τα γαϊδούρια αποτελούσαν ιδανική λύση.
Χρησιμοποιώντας ειδικά σχεδιασμένες τσάντες, κάθε γαϊδούρι μπορεί να μεταφέρει μέχρι και 150 βιβλία.
Με τα χρόνια, ο Soriano έχει αναπτύξει ένα δίκτυο βιβλιοθηκών-γαϊδουριών, που περιλαμβάνει περίπου 20 υπαλλήλους, καθώς και μια πραγματική βιβλιοθήκη στη γενέτειρα του Soriano, La Gloria, αλλά και ένα ψηφιακό πρόγραμμα.
«Ο αγροτικός πληθυσμός δυσκολεύεται στην πρόσβαση στην τεχνολογία», εξηγεί ο Soriano. «Έτσι, παίρνουμε φορητούς υπολογιστές, οι οποίοι φορτίζονται τη νύχτα και όποτε μπορούμε να μεταφέρουμε τον ηλεκτρισμό σε αγροτικές περιοχές με το μόντεμ μας, ώστε τα παιδιά να μπορούν να μάθουν για το διαδίκτυο».
Η βελτίωση των υποδομών και των κρατικών επενδύσεων στην επέκταση των βιβλιοθηκών τα τελευταία 20 χρόνια έχει βελτιώσει την πρόσβαση στα βιβλία και την εκπαίδευση για όσους ζουν εκεί όπου έκανε διαδρομές ο Soriano, αλλά ο ίδιος συνεχίζει το έργο του με το Biblioburro.
Το έργο χρηματοδοτείται από περιφερειακή ΜΚΟ και διαχειρίζεται ένα πρόγραμμα διά βίου μάθησης στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Κολομβίας.
«Όταν ξεκίνησα, δεν θα μπορούσα ποτέ να φανταστώ ότι 20 χρόνια θα περάσουν τόσο γρήγορα, αλλά όταν πρόκειται για μια δουλειά που απολαμβάνεις, δεν υπολογίζεις τις ώρες και δεν σκέφτεσαι πότε θα τελειώσει».
Εκπαίδευση και διαφυγή: Η Κινητή Βιβλιοθήκη, Συρία
Τον Ιούλιο του περασμένου έτους, τα παιδιά στις αγροτικές περιοχές της επαρχίας Idlib και του Χαλεπιού ήρθαν σε επαφή με ένα ασυνήθιστο θέαμα: ένα χρωματιστό φορτηγό γεμάτο βιβλία.
Με επισκέψεις σε σχολεία, τζαμιά και άλλους δημόσιους χώρους, η Κινητή Βιβλιοθήκη είναι ένα έργο που στοχεύει στην ενθάρρυνση της παιδικής εκπαίδευσης μέσω της ανάγνωσης σε περιοχές όπου πολλά σχολεία έχουν αναγκαστεί να κλείσουν, λόγω του συνεχιζόμενου πολέμου της χώρας.
Τον Οκτώβριο του 2017, περισσότερα από 1,75 εκατομμύρια παιδιά στη Συρία δεν παρακολουθούσαν μαθήματα στο σχολείο και ένα στα τρία σχολεία βρισκόταν εκτός λειτουργίας, σύμφωνα με τον οργανισμό Save the Children.
«Η ανάγνωση βιβλίων ενσταλάζει την αίσθηση του ανοίγματος σε νέα πράγματα», αναφέρει ο Malek Refai, διευθυντής της Κινητής Βιβλιοθήκης. «Προσπαθούμε να βοηθήσουμε τους νέους να βρουν το δρόμο τους προς το μέλλον».
«Ίσως μπορούν να βρουν κάτι ενδιαφέρον ή κάτι με το οποίο να είναι παθιασμένοι με την πρόσβαση σε αυτά τα βιβλία», αναφέρει στο Al Jazeera.
Μέχρι στιγμής, η ομάδα επτά ατόμων που εργάζεται ως μέρος της Συριακής ΜΚΟ Dari Sustainable Development, κατάφερε να φτάσει σε περίπου 4.000 παιδιά.
Η ομάδα εμπνεύστηκε από κινητές βιβλιοθήκες που ξεκίνησαν κατά τη διάρκεια συγκρούσεων σε άλλες χώρες, καθώς και από την εμπειρία τους στην προστασία των βιβλίων κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης πολιορκίας του Daraya, προάστιου της Δαμασκού.
«Κατασκεύαμε μια μυστική βιβλιοθήκη [υπόγεια] για να σώσουμε τα βιβλία» αναφέρει ο Refai. «Αυτό αύξησε το ενδιαφέρον μας για τα βιβλία και τις βιβλιοθήκες».
Τροποποιημένη με ράφια και φωτισμό, η Κινητή Βιβλιοθήκη στεγάζει μια συλλογή περίπου 2.000 παιδικών βιβλίων, που αποκτήθηκε μέσω μιας περίπλοκης διαδικασίας διαμεσολάβησης μεταξύ βιβλιοπωλείων στο Idlib και στη Δαμασκό.
Ο πόλεμος δημιουργεί μια σειρά προκλήσεων για την ομάδα, συμπεριλαμβανομένης της διαπραγμάτευσης με διάφορες ομάδες που ελέγχουν την περιοχή και εξασφαλίζει ότι το προσωπικό και οι επισκέπτες είναι ασφαλείς.
Περιστασιακά, το έργο αναγκάστηκε να αναστείλει τις υπηρεσίες του, πιο πρόσφατα επειδή οι μη ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι της περιοχής έγιναν αδιάβατοι κατά τη διάρκεια του χειμώνα, αλλά η ομάδα έχει δεσμευτεί να παρέχει εκπαίδευση και διαφυγή στα παιδιά της περιοχής.
Το container ανάγνωσης: BiebBus, Ολλανδία
Το BiebBus απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας τεσσάρων έως δώδεκα ετών στην περιφέρεια Zaan της Ολλανδίας και είναι μια κινητή βιβλιοθήκη που είναι ιδανική για το περιβάλλον της.
Ο σχεδιασμός του λεωφορείου βασίζεται σε ένα τυπικό container μεταφοράς μήκους 12 μέτρων, που επεκτείνεται για να αποκαλύψει ένα «θησαυροφυλάκιο» που φιλοξενεί τα βιβλία, ενώ μετατρέπεται σε μια γυάλινη πλατφόρμα ανάγνωσης και παιχνιδιού με υπολογιστές.
Μόλις επεκταθεί, το λεωφορείο μπορεί να φιλοξενήσει μια ολόκληρη τάξη παιδιών.
«Λόγω των στενών δρόμων, μια συμβατική κινητή βιβλιοθήκη δεν ήταν λειτουργική», αναφέρει ο Pien Jongenelen, ανώτερος σύμβουλος επικοινωνίας για τη βιβλιοθήκη του Zaanstreek, ο οποίος διαχειρίζεται το BiebBus.
«Θα απαιτούσε πάρα πολύ χώρο για στάθμευση, γι’ αυτό ο αρχιτέκτονας Jordden Hollander σχεδίασε μια έξυπνη λύση, ανέπτυξε δηλαδή μια κατακόρυφα αναπτυσσόμενη κινητή βιβλιοθήκη», αναφέρει στο Al Jazeera.
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν τρία BiebBussen που, συνδιαστικά, φθάνουν σε περίπου 10.000 μαθητές στην Ολλανδία κάθε χρόνο, επιστρέφοντας στις τοποθεσίες αυτές σε μηνιαία βάση.
«Δυστυχώς, είναι οικονομικά αδύνατο να προσφέρουμε σε κάθε περιοχή τη δική της μόνιμη δημόσια βιβλιοθήκη, αλλά πιστεύουμε ότι είναι πολύ σημαντικό τα αγόρια και τα κορίτσια που φοιτούν σε δημοτικά σχολεία στην περιοχή Zaan να έχουν πρόσβαση σε μια μεγάλη συλλογή δωρεάν βιβλίων», λέει ο Jongenelen.
«Τα παιδιά μαθαίνουν να διαβάζουν στο σχολείο, στη βιβλιοθήκη, μαθαίνουν ότι η ανάγνωση δεν είναι μόνο επιτακτική, αλλά μπορεί επίσης να είναι πολύ διασκεδαστική».
Απόδοση από το Al Jazeera.
