Η ιταλική μαφία διαθέτει ένα από τα ισχυρότερα κυκλώματα εγκληματικότητας σε όλο τον κόσμο, με συμφέροντα που εκτείνονται από την οπλοβιομηχανία και το λαθρεμπόριο, μέχρι τα συμβόλαια προστασίας της νύχτας και τις παράνομες συνταγογραφήσεις φαρμάκων. Βυθισμένη στην παρανομία, η μαφία της Ιταλίας δε θα μπορούσε να αφήσει ανεκμετάλλευτη την «ευκαιρία» που της παρέχει το όλο και εντεινόμενο προσφυγικό ζήτημα, κάνοντας ένα ακόμη «άνοιγμα» των δραστηριοτήτων της. Αυτή τη φορά στο trafficking, τα φθηνά εργατικά χέρια ή ακόμη και τη δουλεία, με θύματα αβοήθητους πρόσφυγες.
Περισσότερο από το 80% των γυναικών που εισέρχονται στην Ευρώπη από τη Νιγηρία, εν αγνοία τους «χορηγούνται» από διακινητές σεξουαλικής εκμετάλλευσης (trafficking) που έχουν πληρώσει για το ταξίδι τους, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (IOM). Οι υπόλοιπες θα έχουν καταβάλει υπέρογκα χρηματικά ποσά σε λαθρεμπόρους για να έρθουν στην Ευρώπη, αλλά μόλις φτάσουν εκεί, είναι σχεδόν απίθανο να ξεφύγουν από τα κυκλώματα σωματεμπορίας.
Περίπου 70 χιλιόμετρα από την ακτή της κεντρικής Σικελίας, βρίσκεται ένας τόπος όπου η πλειοψηφία των Αφρικανών προσφύγων που φθάνουν από θαλάσσης ξεκινά το μακρύ ταξίδι για την απόκτηση ασύλου. Συχνά όμως, πριν προλάβουν να αποκτήσουν τη νομικά αναγνωρισμένη ταυτότητα του πρόσφυγα, «διεκδικούνται» από τον εγκληματικό υπόκοσμο της Ιταλίας.
Ο χώρος υποδοχής προσφύγων του Cara di Mineo αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του τι συμβαίνει στην Ιταλία. Το καμπ κατασκευάστηκε ως κατοικία πολυτελείας για το αμερικανικό στρατιωτικό προσωπικό, αλλά δεν είναι εξοπλισμένος για να φιλοξενήσει τον αριθμό των προσφύγων που φτάνουν στις ακτές της Σικελίας. Τα καταλύματα είναι συχνά τόσο γεμάτα, που οι άνθρωποι αυτοί κοιμούνται στο πάτωμα ή σε αυτοσχέδιες σκηνές. Τα κτίρια είναι γεμάτα από κατσαρίδες και αρουραίους που τρέφονται από σωρούς σκουπιδιών, ενώ υπάρχει επίσης ιδιαίτερο πρόβλημα λόγω της εκτεταμένης ύπαρξης ψύλλων.
Το κέντρο έχει μετατραπεί σε ένα μέρος ανομίας, όπου οι κάτοικοί του καθίστανται σε εύκολα θύματα για εγκληματικές συμμορίες της περιοχής. Το ιταλικό κράτος χρηματοδοτεί αυτά τα κέντρα, παρέχοντάς τους ένα χρηματικό ποσό για κάθε πρόσφυγα που δέχονται και αιτείται άσυλο, αλλά πολλοί από τους διαχειριστές τους εκμεταλλεύονται την κατάσταση, μετατρέποντας αυτά τα χρήματα σε προσωπικά τους κέρδη, φυσικά αδιαφορώντας για την τύχη των προσφύγων.
Χαμηλόβαθμα μέλη των διαφόρων οργανώσεων της μαφίας της Ιταλίας, αλλά και οι συμμορίες της Νιγηρίας, προσέρχονται στο κέντρο, αναζητώντας τους νέους τους μικροδιακινητές ναρκωτικών και μικροεγκληματίες μεταξύ των αδρανών φιλοξενουμένων του καμπ.
Το Cara di Mineo, όπως και το κέντρο ασύλου της Sant’Anna στην Isola di Capo Rizzuto στην Καλαβρία, και άλλα πολλά στην ηπειρωτική χώρα, έχει γίνει επίσης τόπος «δράσης» για σωματέμπορους. Παριστάνοντας τους αιτούντες άσυλο, οι σωματέμποροι προσελκύουν γυναίκες από το κέντρο με πρόσχημα ταξίδια για αγορές ή άλλες εκδρομές και τις παραδίδουν στα κυκλώματα πορνείας της χώρας. Στη συνέχεια οι γυναίκες αυτές εξαναγκάζονται να εκδίδονται υπό την απειλή της βίας. Αρκετά κέντρα έχουν γίνει αντικείμενο ερευνών, αποκαλύπτοντας τη διαφθορά σε τοπικό και κρατικό επίπεδο και τη διείσδυση από ισχυρά εγκληματικά κυκλώματα.
Το 2012 ξεκίνησε μια έρευνα για την εξαναγκαστική πορνεία στο Cara di Mineo, αφού οι γιατροί στο κέντρο έλαβαν μια σειρά αιτημάτων για εκτρώσεις. Σε τρεις μήνες, διενήργησαν 32 εκτρώσεις σε γυναίκες-πρόσφυγες- αύξηση άνω του 200% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Οι αρχές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αυτό οφείλεται στην αύξηση της πορνείας, καθώς και στην έλλειψη προφυλάξεων.
Τον Δεκέμβριο του 2016, τέσσερα άτομα συνελήφθησαν στο Cara di Mineo, κατηγορούμενοι για το βιασμό μιας γυναίκας μετά από νάρκωση. Η γυναίκα είχε υποστεί ομαδικό βιασμό όταν αποπειράθηκε να αποχωρήσει από το καμπ, συνειδητοποιώντας πως θα έπρεπε να εκπορνευτεί μέχρι να αποκτήσει άδεια ασύλου. Οι ομαδικοί βιασμοί σε τέτοιες περιπτώσεις αποτελούν πάγια τακτική από τα μέλη της μαφίας, ως μέσο προειδοποίησης για τις γυναίκες που εγκλωβίζονται στα ιταλικά προσφυγικά καμπς και τα κυκλώματα πορνείας.
Μετά το περιστατικό, ο Francesco Verzera, εισαγγελέας με δικαιοδοσία στο Cara di Mineo, ζήτησε από τις αρχές να κλείσουν το στρατόπεδο, αναφέροντας ότι ο υπερπληθυσμός και η έλλειψη εποπτείας δημιουργούν ένα επικίνδυνο εγκληματικό περιβάλλον.
Οι περισσότεροι πρόσφυγες του καμπ χωρίζονται με εθνικό ή θρησκευτικό κριτήριο, το οποίο όμως δεν είναι αρκετό για να περιορίσει τις μεταξύ τους εντάσεις. Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία και άλλες ομάδες που λειτουργούν στο κέντρο, κάθε χρόνο στο Cara di Mineo τουλάχιστον 10 άτομα πεθαίνουν σε καβγάδες ή από ασθένειες, περιμένοντας να εισακουστούν τα αιτήματά τους για άσυλο.
Ο διευθυντής του καμπ, Sebastiano Maccarrone, παραδέχτηκε σε μια σειρά από συνεντεύξεις του στις αρχές του 2016 ότι ήταν σχεδόν αδύνατο να προστατευθούν οι πρόσφυγες που παραμένουν εκεί. Η έρευνα του Verzera σχετικά με την εγκληματική δραστηριότητα στο κέντρο έδειξε ασυνέπειες στην τήρηση αρχείων για το ποιος ζούσε εκεί. Πολλοί από τους πρόσφυγες του επίσημου καταλόγου είχαν εξαφανιστεί εδώ και πολύ καιρό, παρόλο που το κέντρο, υπό τη διεύθυνση του Maccarrone, εξακολουθούσε να εισπράττει 35 ευρώ την ημέρα για τον κάθε ένα από αυτούς.
Σύμφωνα με το νόμο, κάθε μετανάστης που περιμένει την έκδοση απόφασης ασύλου, λαμβάνει ηλεκτρονική κάρτα για να κάνει check-in και check-out στο κέντρο. Εάν δεν επιστρέψει μετά από τρεις ημέρες, υποτίθεται ότι αφαιρείται από τη λίστα και οι πληροφορίες αυτές αποστέλλονται στη Ρώμη, έτσι ώστε η είσπραξη των χρημάτων για αυτόν να σταματήσει. Ωστόσο, ο Verzera αναφέρει ότι διαπίστωσε πως το κέντρο ήταν υπερφορτωμένο με κόσμο μόνο στα χαρτιά και όχι στην πραγματικότητα, δεχόταν όμως πολύ περισσότερα χρήματα από τον πραγματικό πληθυσμό του.
Το 2016, ο Maccarrone, ο οποίος προηγουμένως διαχειριζόταν το κέντρο υποδοχής μεταναστών στη νήσο Lampedusa, υποβλήθηκε σε ποινική έρευνα για διαφθορά στο Cara di Mineo. Κατηγορήθηκε για συναναστροφή με τη μαφία και για τη χρησιμοποίηση πόρων που προορίζονταν για τη φροντίδα μεταναστών και προσφύγων για προσωπικό όφελος. Οι κατηγορίες εναντίον του μειώθηκαν από τότε σε αυτές της εξαπάτησης και της διαφθοράς. Υποστηρίζει ότι είναι αθώος και εργάζεται ως εθελοντής σε ένα από τα μικρότερα μεταναστευτικά κέντρα στην Κατάνια, ενώ περιμένει την εκδίκαση της υπόθεσης.
Πέρυσι, ο γενικός εισαγγελέας της Κατάνια, Carmelo Zuccaro, προσπάθησε να καταστήσει παράνομη τη διάσωση προσφύγων από σκάφη ΜΚΟ στις ιταλικές ακτές. Τον Μάρτιο του 2017, σε συνέντευξη στην εφημερίδα, Il Giornale, δήλωσε ότι το κράτος είχε ξεκινήσει έρευνες για τις φυλακές και τα στρατόπεδα προσφύγων, όπου εξτρεμιστές είχαν προσλάβει πρόσφυγες και μετανάστες που ανέμεναν τα χαρτιά τους για να τους κάνουν θελήματα. «Έχουμε λάβει πολύ συγκεκριμένες αναφορές σχετικά με τις δραστηριότητες πρόσληψης και ριζοσπαστικοποίησης», ισχυρίστηκε τότε στην εφημερίδα. «Υπάρχουν ριζοσπαστικοποιημένα άτομα που προσελκύουν αλλοδαπούς για να τους παρακινήσουν στο φονταμενταλισμό».
Ο συναγερμός για τη ριζοσπαστικοποίηση επισκίασε το γεγονός ότι οι εγκληματικές ομάδες της μαφίας προσλαμβάνουν μετανάστες και πρόσφυγες από τα στρατόπεδα για εξαναγκαστική ή χαμηλόμισθη εργασία στην ιταλική ύπαιθρο. Πρόκειται για μια εξευτελιστική επίδειξη δύναμης, η οποία επιδεινώνεται και από το γεγονός ότι οι πρόσφυγες πληρώνονται για ψίχουλα σε σχέση με τους Ιταλούς πολίτες, αν βέβαια έχουν την τύχη να πληρώνονται. Οι παράνομοι αυτοί μισθοί είναι μέρος της ιταλικής παραοικονομίας, που αποτελεί περίπου το 20% του συνολικού ΑΕΠ της χώρας.
Παρόμοια φαίνεται πως είναι η κατάσταση στην πλειοψηφία των στρατοπέδων συγκέντρωσης προσφύγων στην Ιταλία. Το trafficking, τα φθηνά εργατικά χέρια και η δουλεία αντιμετωπίζονται ως καθημερινότητα σε μια χώρα όπου η μαφία ελέγχει πληθώρα από τις δημόσιες δομές. Νεότερες έρευνες συνδέουν στο κύκλωμα και με την Καμόρα, τη μαφία δηλαδή της Νάπολης, αλλά και τη Ντράγκετα της Καλαβρίας, πέρα από τη Σικελιάνικη Κόζα Νόστρα, ενώ οι μέχρι τώρα συλλήψεις υπόπτων δεν φαίνονται να είναι αρκετές για τη μείωση του ειδεχθούς εγκλήματος που διεξάγεται εις βάρος των προσφύγων.
Μέλη της μαφίας δηλώνουν κυνικά πως το προσφυγικό ζήτημα που μαστίζει τα Ιταλικά παράλια τους αποφέρει περισσότερα χρήματα ακόμα και από τη διακίνηση ναρκωτικών. Με δεδομένο ότι οι αντιμετώπιση του ζητήματος από τις ιταλικές αρχές παραμένει ανεπαρκής, γεννάται το ερώτημα του γιατί δεν υπάρχουν μέχρι στιγμής παρεμβάσεις από διεθνείς οργανισμούς που γνωρίζουν και παρακολουθούν τις συνθήκες που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες όταν εισέρχονται στην ευρωπαϊκή «Γη της Επαγγελίας».
