Τι είναι, όμως, ακριβώς η vegan διατροφή;
Η συγκεκριμένη διατροφή προσδιορίστηκε σε γενικές γραμμές από το ξεκίνημα λειτουργίας της Vegan Society το 1944. Αλλά ο πρώτος πλήρης ορισμός ήρθε το 1949 από τον Leslie J Cross. Εκείνος οποίος περιέγραψε τον “βιγκανισμό” (veganism) ως “[την] αρχή της χειραφέτησης των ζώων από την εκμετάλλευση από τον άνθρωπο”. Αυτό αργότερα διευκρινίστηκε ως “η επιδίωξη για να μπει ένα τέλος στη χρήση των ζώων από τον άνθρωπο για τροφές, εμπορεύματα, εργασία, κυνήγι, ζωοτομία, καθώς και από όλες τις άλλες χρήσεις που αφορούν την εκμετάλλευση της ζωής των ζώων από τον άνθρωπο”.
Η Vegan Society έγινε αναγνωρισμένο φιλανθρωπικό ίδρυμα το 1979. Τότε στο καταστατικό της έδωσε τον ακόλουθο ορισμό στον “βιγκανισμό”, τον οποίο και υποστηρίζει μέχρι και σήμερα:
“Μια φιλοσοφία και τρόπος ζωής που αποβλέπει στον αποκλεισμό, όσο αυτό είναι δυνατό και εφικτό, όλων των μορφών εκμετάλλευσης και σκληρότητας στα ζώα, για τροφή, ένδυση ή άλλους σκοπούς. Κατ΄επέκταση, προωθεί την ανάπτυξη και τη χρήση εναλλακτικών μεθόδων προς όφελος των ανθρώπων, των ζώων και του περιβάλλοντος. Σε διατροφικές όρους, κατακρίνει την διανομή και κατανάλωση προϊόντων, που παράγονται εξ ολοκλήρου, ή εν μέρει από ζώα”.
Πέντε πιθανά προβλήματα από την vegan διατροφή
1. Οι vegans έχουν έλλειψη ορισμένων θρεπτικών συστατικών
Οι άνθρωποι είναι παμφάγα όντα. Λειτουργούμε καλύτερα όταν τρώμε και ζώα και φυτά. Υπάρχουν κάποιες θρεπτικές ουσίες που μπορούμε να τις πάρουμε μόνο από φυτά (όπως η βιταμίνη C) και άλλες που μπορούμε να τις πάρουμε μόνο από τα ζώα.
Η βιταμίνη Β12 είναι μια υδατοδιαλυτή βιταμίνη που εμπλέκεται στη λειτουργία του κάθε κυττάρου στο σώμα. Είναι ιδιαίτερα σημαντική στον σχηματισμό του αίματος και τη λειτουργία του εγκεφάλου. Η βιταμίνη Β12 είναι ζωτικής σημασίας για τη ζωή και δεν βρίσκεται σε οποιαδήποτε ποσότητα στα φυτά (εκτός από ορισμένα είδη φυκιών). Είναι μακράν το πιο σημαντικό θρεπτικό συστατικό που χάνουν όσοι ακολουθούν vegan διατροφή. Μια μελέτη έδειξε ότι το 92% των vegans έχουν έλλειψη σε αυτό το κρίσιμο θρεπτικό συστατικό .
Αλλά η βιταμίνη Β12 είναι μόνο η “κορυφή του παγόβουνου”. Υπάρχουν και άλλα λιγότερο γνωστά θρεπτικά συστατικά που βρίσκονται μόνο στα ζωικά τρόφιμα και είναι ζωτικής σημασίας για τη βέλτιστη λειτουργία του οργανισμού.
Εδώ είναι μερικά παραδείγματα:
- Ζωική πρωτεΐνη: Περιέχει όλα τα απαραίτητα αμινοξέα στις σωστές αναλογίες. Είναι σημαντική για την μυϊκή μάζα και την υγεία των οστών. Οι vegans δεν παίρνουν καμία ζωική πρωτεΐνη, γεγονός που μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στη σύνθεση του σώματος .
- Κρεατίνη: Βοηθάει τα κύτταρα να έχουν μια “ενεργειακή δεξαμενή”. Έρευνες δείχνουν ότι οι χορτοφάγοι έχουν έλλειψη κρεατίνης, κάτι που έχει επιβλαβείς επιπτώσεις στην λειτουργία των μυών και του εγκεφάλου .
- Καρνοσίνη: Είναι προστατευτική έναντι διαφόρων εκφυλιστικών διεργασιών στο σώμα και μπορεί να προστατεύσει ενάντια στη γήρανση. Βρίσκεται μόνο σε ζωικές τροφές .
- Εικοσιδυοεξαενοϊκό οξύ (Docosahexaenoic Acid – DHA): Είναι η πιο ενεργή μορφή των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων στο σώμα και βρίσκεται κυρίως στα ζωικά τρόφιμα. Η φυτική μορφή των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων δεν μετατρέπεται αποτελεσματικά σε DHA μέσα στο σώμα .
Δύο άλλα θρεπτικά συστατικά που έχουν “δαιμονοποιηθεί” από όσους ακολουθούν τυφλά την vegan διατροφή είναι τα κορεσμένα λίπη και η χοληστερόλη. Η χοληστερόλη είναι ένα κρίσιμο μόριο στο σώμα και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος κάθε κυτταρικής μεμβράνης. Επίσης, χρησιμοποιείται για να παράγει ο οργανισμός στεροειδείς ορμόνες, όπως η τεστοστερόνη. Έρευνες δείχνουν ότι η πρόσληψη κορεσμένου λίπους σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα τεστοστερόνης . Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, ότι οι vegans και οι χορτοφάγοι έχουν πολύ χαμηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης από τους κρεατοφάγους .
2. Δεν υπάρχουν έρευνες που να δείχνουν ότι είναι η vegan διατροφή είναι καλύτερη από άλλα μοτίβα υγιεινής διατροφής
Παρά τα όσα υποστηρίζουν οι “βιγκανιστές”, δεν υπάρχουν σωστά δομημένες και ελεγχόμενες επιστημονικές μελέτες που να δείχνουν ότι η vegan διατροφή είναι καλύτερη από άλλες διατροφές. Συχνά ισχυρίζονται ότι μια διατροφή που είναι χαμηλή σε υδατάνθρακες και υψηλή σε λιπαρά (το αντίθετο της vegan διατροφής δηλαδή) είναι επικίνδυνη και ότι τα στοιχεία δείχνουν πως η vegan διατροφή είναι ανώτερη.
Αυτό είναι λάθος. Μάλιστα, έχει μελετηθεί σε μια υψηλής ποιότητας τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη μελέτη (ο “χρυσός κανόνας” της επιστημονικής έρευνας). Πρόκειται για την έρευνα “A to Z”, η οποία συνέκρινε τη δίαιτα Atkins (χαμηλή σε υδατάνθρακες, υψηλή σε λιπαρά) με τη δίαιτα Ornish (χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, σχεδόν vegan) .
Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να δείτε ολόκληρο το διδακτικό υλικό της Ιατρικής Σχολής του πανεπιστημίου του Στάνφορντ, σχετικά με τα διάφορα πρότυπα διατροφής, μεταξύ των οποίων κρίνεται και η vegan διατροφή:
Οι… ανορθογραφίες στην ακραία διατροφή
Η μελέτη “A to Z” δείχνει ξεκάθαρα ότι η δίαιτα Atkins προκαλεί μεγαλύτερες βελτιώσεις σε σχεδόν όλους τους δείκτες υγείας, αν και δεν είναι όλοι τους στατιστικά σημαντικοί. Συγκεκριμένα:
- Η ομάδα Atkins έχασε περισσότερο βάρος, 4,7 κιλά, ενώ η ομάδα Ornish έχασε μόνο 2,5 κιλά.
- Η ομάδα Atkins είχε μεγαλύτερη μείωση της αρτηριακής πίεσης.
- Η ομάδα Atkins παρουσίασε μεγαλύτερη αύξηση της HDL (“καλής”) χοληστερόλης.
- Η ομάδα Atkins είχε μεγαλύτερη μείωση στα τριγλυκερίδια, τα οποία έπεσαν κάτω από τα 29,3 mg/dL σε σύγκριση με τα 14,9 mg/dL για όσους ακολουθούσαν τη δίαιτα Ornish.
Με απλά λόγια, η δίαιτα Atkins είχε πολλά σημαντικά πλεονεκτήματα, ενώ η δίαιτα Ornish έδειξε κακές επιδόσεις για όλους τους μετρήσιμους δείκτες υγείας.
Υπάρχουν, ωστόσο, μερικές μελέτες που αποδεικνύουν τα οφέλη για την υγεία και την χαμηλότερη θνησιμότητα στους χορτοφάγους και τους vegans. Για παράδειγμα η ομάδα μελετών “Seventh-Day Adventist Studies” . Το πρόβλημα με αυτές τις έρευνες είναι ότι αποτελούν τις λεγόμενες “μελέτες παρατήρησης” (observational studies). Αυτοί οι τύποι επιστημονικών μελετών μπορούν να αποδείξουν μόνο μια συσχέτιση μεταξύ δύο γεγονότων, αλλά όχι την αιτιώδη συνάφεια, αν αυτή υπάρχει.
Άλλο η διατροφή και άλλο ο τρόπος ζωής
Δηλαδή, ένας χορτοφάγος μπορεί πιθανώς να έχει καλύτερους δείκτες γενικής υγείας, επειδή, ως άτομο και χαρακτήρας, είναι περισσότερο ευαισθητοποιημένος για θέματα υγείας συνολικά. Μπορεί να καταναλώνει περισσότερα λαχανικά, πιθανώς να καπνίζει λιγότερο ή καθόλου, να ασκείται περισσότερο κλπ. Όλα αυτά δεν απορρέουν από την vegan διατροφή που ακολουθεί, αλλά από την γενικότερη στάση του στην ζωή.
Σε μια άλλη μελέτη 10.000 ατόμων, όπου τόσο οι χορτοφάγοι, όσο και οι μη χορτοφάγοι είχαν όμοια στάση ζωής, δεν προέκυψε καμία απολύτως διαφορά στο επίπεδο θνησιμότητας μεταξύ των ομάδων.
Μια ελεγχόμενη μελέτη έδειξε ότι η vegan διατροφή ήταν περισσότερο αποτελεσματική κατά του διαβήτη από την επίσημη δίαιτα που συνιστάται από την Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία .
Ωστόσο, μια δίαιτα χαμηλών υδατανθράκων έχει επίσης μελετηθεί για το σκοπό αυτό και οδήγησε σε πολύ πιο ισχυρές ευεργετικές επιδράσεις .
3. Οι υποστηρικτές της vegan διατροφής προβαίνουν συχνά σε ψευδείς ισχυρισμούς
Μερικοί vegans δεν είναι και τόσο ειλικρινείς, όταν προσπαθούν να πείσουν άλλους ανθρώπους για τις αρετές της διατροφής που ακολουθούν. Λένε ψέμματα και υπερβολές, ποντάροντας στον φόβο των ανθρώπων για την υγεία τους. Έτσι, τους “τρομάζουν” σχετικά με το λίπος και τις ζωικές τροφές.
Παρόλη την προπαγάνδα, πραγματικά δεν υπάρχει καμία επιστημονική απόδειξη ότι το κρέας, τα αυγά, ή τα θρεπτικά συστατικά ζωικής προέλευσης, όπως τα κορεσμένα λιπαρά και η χοληστερόλη, συντελούν από μόνα τους αιτία της προβλήματος υγείας. Το κλειδί, όπως πάντα, είναι το ΜΕΤΡΟ και η ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ στη διατροφή!
Όσοι προωθούν την vegan διατροφή θα πρέπει να είναι πιο ειλικρινείς και να μην χρησιμοποιούν τακτικές εκφοβισμού και ψέματα για να κάνουν τους ανθρώπους να αισθάνονται ένοχοι για την κατανάλωση τροφίμων ζωικής προέλευσης. Αυτά είναι απόλυτα υγιή αρκεί να μην είναι επεξεργασμένα και να προέρχονται από ζώα που τρέφονται με φυσικό τρόπο.
Και πάλι, μην ξεχνάτε: Μια ισορροπημένη διατροφή με αγνές φυτικές ΚΑΙ ζωικές τροφές είναι η καλύτερη οδός για όλους. Σε συνδυασμό με την τακτική άσκηση και τον περιορισμό σε βλαβερές συνήθειες, όπως το κάπνισμα, το αλκοόλ και οι καταχρήσεις, είναι συνολικά η καλύτερη επιλογή για την υγεία σας.
4. Η vegan διατροφή λειτουργεί για πολλούς ανθρώπους, αλλά όχι για όλους
Αν διαβάσετε μαρτυρίες σε φόρα ατόμων που ακολουθούν την αυστηρή χορτοφαγία, θα βρείτε γρήγορα ιστορίες ατόμων που έχουν δει καταπληκτικά οφέλη για την υγεία τους από όταν “γύρισαν” σε μια vegan διατροφή. Δεν λένε ψέμματα αυτοί οι άνθρωποι. Όντως η υγεία τους βελτιώθηκε. Αλλά είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι αυτές οι μαρτυρίες είναι ανεπίσημα στοιχεία. Δεν συντελούν επιστημονικά αποδεδειγμένα επιχειρήματα. Άλλωστε, αντίστοιχες μαρτυρίες και ιστορίες επιτυχίας βρίσκουμε για σχεδόν κάθε τύπο διατροφής. Όπως το ίδιο ισχύει και για μαρτυρίες ατόμων που αποκαλύπτουν δυσμενείς επιδράσεις από κάποια διατροφή.
Η vegan διατροφή, όπως και κάθε τύπος διατροφής, μπορεί να έχει οφέλη για την υγεία πολλών ανθρώπων. Τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα και προτού οι σοβαρές ελλείψεις θρεπτικών συστατικών αρχίσουν να φαίνονται (το οποίο εν μέρει παρακάμπτεται από συμπληρώματα διατροφής).
Ωστόσο, δεν έχει να κάνει με την αποφυγή ζωικών τροφών! Ο vegan τρόπος ζωής δεν προτρέπει απλά να αποφεύγουμε τα ζωικά τρόφιμα. Αλλά να απέχουμε και από τα πρόσθετα σάκχαρα, τους επεξεργασμένους υδατάνθρακες, τα επεξεργασμένα φυτικά έλαια και τα τρανς λιπαρά. Επίσης, μας προτρέπει να κόψουμε το κάπνισμα και να ασκούμαστε τακτικά. Όλα αυτά είναι πολύ καλά για την υγεία μας. Αλλά αποτελούν παράγοντες που δεν έχουν να κάνουν με τη διατροφή, αλλά με μια γενικότερη στάση υγιεινής ζωής.
5. Δεν υπάρχει κανένας λόγος υγείας για να αποφεύγετε εντελώς τα μη επεξεργασμένα ζωικά τρόφιμα
Ο άνθρωπος καταναλώνει κρέας για εκατοντάδες χιλιάδες (ή εκατομμύρια) χρόνια. Έχουμε εξελιχθεί με αυτόν τον τρόπο. Τα σώματά μας είναι απολύτως ικανά να αφομοιώνουν, να απορροφούν και να χρησιμοποιούν τις πολλές ευεργετικές θρεπτικές ουσίες που βρίσκονται στα ζωικά τρόφιμα.
Είναι αλήθεια ότι το επεξεργασμένο κρέας προκαλεί διάφορες βλάβες και ότι ακολουθούνται πολλές απάνθρωπες πρακτικές στην εκμετάλλευση των ζώων στις μέρες μας. Αλλά αυτό δεν έχει να κάνει με τη διατροφή μας, αλλά με την στάση μας στην ζωή. Το επεξεργασμένο κρέας έχει συνδεθεί επιστημονικά με προβλήματα υγείας (αν και πάλι παίζει ρόλο το μέτρο στην κατανάλωσή του). Αλλά δεν ισχύει το ίδιο για τα φυσικά, μη επεξεργασμένα κρέατα. Δηλαδή κρέας από ζώα που τρέφονται με φυσικό τρόπο και έχουν πρόσβαση σε εξωτερικούς χώρους, προκειμένου να κινούνται άνετα.
Το μη επεξεργασμένο κόκκινο κρέας, το οποίο έχει τόσο “δαιμονοποιηθεί” και στο παρελθόν, πραγματικά δεν έχει καμία σχέση με την καρδιαγγειακή νόσο, το διαβήτη, ή τον αυξημένο κίνδυνο θανάτου από οποιαδήποτε αιτία.
Συνδέεται με έναν πολύ “αδύναμο κρίκο” με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου και αυτό πιθανόν να προκαλείται από τον τρόπο μαγειρέματος και όχι από το ίδιο το κρέας .
Τι ισχύει με κορεσμένο λίπος, αυγά και ζωική πρωτεΐνη
Το κορεσμένο λίπος δεν έχει αποδειχτεί ποτέ από καμία έρευνα ότι οδηγεί άμεσα σε καρδιακή νόσο. Μια μελέτη σε σχεδόν 350 χιλιάδες άτομα δεν βρήκε κυριολεκτικά καμία συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης κορεσμένου λίπους και της καρδιαγγειακής νόσου .
Το ίδιο ισχύει και για μελέτες σχετικά με τα αυγά. Πολλαπλές μακροχρόνιες μελέτες έχουν διεξαχθεί σχετικά με την κατανάλωση αυγών, τα οποία είναι πολύ πλούσια σε χοληστερόλη και δεν βρήκαν αρνητικές επιπτώσεις .
Το θέμα είναι ότι τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, όπως το κρέας, τα ψάρια, τα αυγά και τα γαλακτοκομικά προϊόντα είναι εξαιρετικά θρεπτικά. Είναι γεμάτα με υψηλής ποιότητας πρωτεΐνη, υγιεινά λίπη, βιταμίνες και μέταλλα. Αλλά και διάφορα λιγότερο γνωστά θρεπτικά συστατικά, τα οποία έχουν σημαντικές θετικές επιπτώσεις στην υγεία.
Συμπέρασμα
Υπάρχουν ορισμένα ηθικά και περιβαλλοντικά ζητήματα αναφορικά με την χρήση των ζώων για τη διατροφή του ανθρώπου. Αυτό είναι κατανοητό. Αλλά δεν υπάρχουν επιστημονικά έγκυροι λόγοι για την υγεία μας, ώστε να εξαλείψει κανείς τελείως τα ζωικά τρόφιμα από τη διατροφή του.
Άλλωστε η βέλτιστη διατροφή για κάθε ένα άτομο εξαρτάται από πολλά πράγματα, όπως:
- η ηλικία
- το φύλο
- τα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας
- η τρέχουσα μεταβολική υγεία
- το περιβάλλον στο οποίο ζει
- οι προσωπικές του προτιμήσεις
Η vegan διατροφή μπορεί να είναι κατάλληλη για κάποιους ανθρώπους, αλλά δεν είναι για όλους. Αν θέλετε να ακολουθήσετε μια vegan διατροφή, συμβουλευτείτε πρώτα το γιατρό σας και ακολουθήστε όλες τις οδηγίες που εκείνος θα σας δώσει.
