Οι μεταφορές μεγάλων φορτίων μέσω των ωκεανών είναι ζωτικής οικονομίας για την παγκόσμια οικονομία, όμως τα πλοία παραμένουν εξαιρετικά ρυπογόνα. Υπάρχει λύση; Ναι. Και παρότι μοιάζει βγαλμένη κατευθείαν από την επιστημονική φαντασία είναι ήδη «εδώ».
Τον περασμένο μήνα, στο Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνια, ένας μηχανικός κάθισε στον υπολογιστή του και με ένα joystick (όχι, δεν έπαιζε video game) έγινε ο καπετάνιος ενός τεράστιου φορτηγού το οποίο έπλεε χιλιάδες μίλια μακριά, στις ακτές της Σκωτίας.
Όπως γράφει το BBC, το χειριστήριο του ήταν συνδεδεμένο με το πλοίο μέσω δορυφόρου, δίνοντας του τη δυνατότητα να ελέγχει εξ ολοκλήρου και με απόλυτη ακρίβεια τις κινήσεις του σκάφους.
Εν τω μεταξύ, πάνω στο πλοίο, μέλη του πληρώματος παρακολουθούσαν τη δοκιμή επιβλέποντας τα όργανα και νιώθοντας το πλοίο να κινείται κανονικά κάτω από τα πόδια τους.
Το τετράωρο πείραμα πραγματοποίησε η φινλανδική εταιρεία ενέργειας και τεχνολογίας Wärtsilä, τα στελέχη της οποίας εκτιμούν ότι τα έξυπνα πλοία του μέλλοντος θα επιτρέπουν στους πλοιοκτήτες να ελέγχουν την πορεία των σκαφών τους, μειώνοντας την κατανάλωση καυσίμων, συνεπώς και τη ρύπανση που αυτά προκαλούν.
Πρόκειται για μια φιλόδοξη ιδέα και την ίδια στιγμή μια μεγάλη πρόκληση για τον 21ο αιώνα, καθώς το παγκόσμιο εμπόριο και η κλιματική αλλαγή είναι πλέον άρρηκτα συνδεδεμένα, από τη στιγμή που τα καιρικά φαινόμενα και η άνοδος της θάλασσας επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τις μεταφορές φορτίων.
Τα πλοία θα μπορούν να λειτουργούν χωρίς καπετάνιο και μία μέρα, όχι τόσο μακρινή, να ελέγχονται από απόσταση χιλιάδων μιλίων, όχι από ανθρώπους, αλλά από υπολογιστές.
Η ναυτιλία είναι μια γιγαντιαία βιομηχανία, αλλά αυτό που δεν είναι γνωστό είναι ότι είναι και η πιο hi-tech.
Τα περισσότερα σκάφη που διασχίζουν σήμερα τους ωκεανούς είναι ογκώδεις γίγαντες που καταβροχθίζουν ντίζελ -στην πραγματικότητα, τα σκάφη δεν έχουν αλλάξει εδώ και πολλά πολλά χρόνια.
Το design των πλοίων αναμένεται να αλλάξει στο εγγύς μέλλον; Και τι γίνεται όσον αφορά την αυτοματοποίηση;
Καθοριστικός παράγοντας στην υπόθεση είναι η μάχη κατά της ρύπανσης: Μόλις 16 από τα μεγαλύτερα πλοία του πλανήτη παράγουν εκπομπές αερίου όσο όλα τα αυτοκίνητα του κόσμου.
Από την άλλη, οι εταιρείες, όπως είναι αναμενόμενο, αναζητούν τρόπους για τη μεγιστοποίηση των κερδών τους.
Το πείραμα της Wärtsilä αποτελεί ένα καλό δείγμα του πώς θα γίνει η ναυτιλία.
Η εταιρεία εκτιμά ότι οι πλοιοκτήτες σε μία τέτοια περίπτωση θα μειώσουν σημαντικά τα κόστη «κόβοντας» τα πληρώματα.
Κάτι ανάλογο, μπορεί να συμβεί και με τηλεχειριζόμενα ρυμουλκά.
Ήδη η νορβηγική Kongsberg δοκιμάζει, τεστάρει τη λειτουργία πλήρως αυτόνομων πλοίων χωρίς καπετάνιο.
Δύο πλοία της βρίσκονται στο στάδιο της δοκιμής, το Hrönn και το YARA Birkeland, ένα σκάφος μήκους 80 μέτρων, για τη μεταφορά κοντέϊνερ, που λειτουργεί αποκλειστικά με ηλεκτρικό ρεύμα και το οποίο θα βγει στις θάλασσες το δεύτερο εξάμηνο του 2018.
Όπως εξηγεί ο Peter Due, διευθυντής του τμήματος αυτονομίας της Kongsberg, οι αισθητήρες είναι εξαιρετικά ακριβείς.
«Το σύστημα μπορεί να ‘δει’ ένα μπουκάλι μπίρας, δεν θα αναγνωρίσει τη μάρκα, αλλά θα δει ότι ένα μπουκάλι μπίρας είναι στο νερό. Το σύστημα μαθαίνει το είδος των αντικειμένων που είναι προς αποφυγή. Δεν θα ανησυχήσει για έναν γλάρο, αλλά εάν ‘δει’ έναν άνθρωπο να κολυμπάει θα αντιδράσει αναλόγως».
Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον τα αυτόνομα πλοία θα βγουν στις θάλασσες πιο σύντομα από το αναμενόμενο, λόγω χαμηλού κόστους και της ανάγκης να επιλυθεί το πρόβλημα της έλλειψης εργατικού δυναμικού σε ορισμένους κλάδους της ναυτιλίας.
Όμως, όπως επισημαίνει ο Due, θα χρειαστούν αρκετά χρόνια έως ότου καταρτισθούν οι κανονισμοί που θα επιτρέπουν τη διέλευση σε διεθνή ύδατα των αυτόνομων πλοίων (από τον Διεθνή Οργανισμό Ναυσιπλοΐας (IMO).
Εντούτοις, στα εθνικά ύδατα μιας χώρας, οι νόμοι ενδέχεται να επιτρέψουν πιο σύντομα την υιοθέτηση τέτοιων συστημάτων, προσθέτει.
Ανεξάρτητα από το ποιος θα είναι ο κυβερνήτης των πλοίων του μέλλοντος -άνθρωπος, ή μήπως ρομπότ- ο σχεδιασμός εμπορικών πλοίων θα αλλάξει.
Για παράδειγμα, τα πλοία στο μέλλον θα είναι κατασκευασμένα από σύνθετα υλικά, για παράδειγμα ίνες γυαλιού και πλαστικό.
Το κέρδος θα είναι πολλαπλό: Σημαντική μείωση του βάρους των σκαφών, άρα μικρότερη κατανάλωση καυσίμων και ταυτόχρονα, αύξηση της χωρητικότητας για το φορτίο.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε πρόσφατα το project Fibreship με στόχο την ανάπτυξη σύνθετων υλικών κύτους για φορτηγά πλοία άνω των 50 μέτρων.
Για ορισμένα πλοία, συμπεριλαμβανομένων των επιβατηγών, αυτό θα μπορούσε να είναι επωφελές, λέει ο Volker Bertram, καθηγητής ship design. Αλλά όσον αφορά τα μεγαλύτερα σκάφη, ειδικά εκείνα που διακινούν βαρέα φορτία, το υλικό επιλογής θα παραμείνει ο χάλυβας.
«Στην περίπτωση ενός πετρελαιοφόρου που το 90% του βάρους είναι φορτίο, δεν υπάρχει ισχυρό κίνητρο για ελαφρύτερη κατασκευή», εξηγεί.
Ο άνεμος και η ηλιακή ενέργεια μπορούν να χρησιμοποιηθούν επιπρόσθετα για τη μείωση της κατανάλωσης καυσίμων.
Από την ανανεώσιμη ενέργεια, περίπου το 80% θα προέλθει από τον άνεμο και ένα επιπλέον 20% από ηλιακά πάνελ.
Τα πλοία του μέλλοντος, τα τέρατα σκάφη που θα καθοδηγούνται από την άλλη άκρη του κόσμου, σαν να είναι παιχνίδια, θα είναι κατασκευασμένα από φουτουριστικά υλικά τα οποία θα μειώνουν τις εκπομπές αερίων και επιπλέον, θα τροφοδοτούνται από τον ήλιο.
Και μπορούν να αλλάξουν τους ωκεανούς για πάντα.
