Όταν ο νεοεκλεγείς Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, απευθυνόμενος στους ψηφοφόρους του, χαρακτήριζε την κλιματική αλλαγή ως “μια απάτη που επινοήθηκε από τους Κινέζους” για να καταστήσουν την αμερικανική βιομηχανία λιγότερο ανταγωνιστική, ουδείς εκ των συνομιλητών των ΗΠΑ στο διεθνές στερέωμα μπορούσε να διανοηθεί τις εξελίξεις που δρομολογούνταν για το μέλλον του πλανήτη.
Η απόφαση του πλανητάρχη να αποσύρει την “υπογραφή” των ΗΠΑ από τη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων και παρέμβαση του ΟΗΕ. Γιατί όμως οι παγκόσμιοι ηγέτες κάνουν λόγο για “μοιραίο λάθος” και πώς αφορά τον κάθε έναν από εμάς η κλιματική αλλαγή; Η αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συγγραφέας του βιβλίου “Κλιματική Αλλαγή”, Εμμανουέλα Δούση,εξηγεί
– Πώς σχολιάζετε τις απόψεις Τραμπ για την κλιματική αλλαγή;
Ο Τραμπ έχει ενστερνιστεί την άποψη των σκεπτικιστών της κλιματικής αλλαγής που αμφισβητούν όχι μόνο ότι το πρόβλημα οφείλεται σε ανθρωπογενή αίτια, αλλά ακόμη και το αν υπάρχει κλιματική αλλαγή. Η άποψη αυτή είναι παραπλανητική και επιστημονικά έωλη. Όπως ατεκμηρίωτη είναι η άποψή του ότι η συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή επιτρέπει σε ξένους γραφειοκράτες να ελέγχουν πόση ενέργεια καταναλώνουν οι Αμερικανοί. Δυστυχώς, έχει ήδη ξεκινήσει η διαδικασία διάλυσης του θεσμικού πλαισίου που είχε υιοθετήσει η διοίκηση Ομπάμα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Και έπεται συνέχεια.
– Είναι αμφισβητήσιμα τα επιστημονικά δεδομένα για την κλιματική αλλαγή; Ή η εν λόγω αμφισβήτηση εξυπηρετεί μη επιστημονικούς σκοπούς;
Στην πιο πρόσφατη έκθεσή της, η Διακυβερνητική Επιτροπή για το Κλίμα -που είναι το διεθνές επιστημονικό όργανο που μελετά και αξιολογεί την κλιματική αλλαγή- είναι κατηγορηματική. Διευκρινίζει αφενός ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι βέβαιη και αφετέρου ότι οι ανθρωπογενείς εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου είναι “εξαιρετικά πιθανό” να αποτελούν την βασική αιτία. Στη γλώσσα των επιστημόνων η διατύπωση “εξαιρετικά πιθανό” σημαίνει βεβαιότητα σε μεγάλο ποσοστό. Η αμφισβήτηση της κλιματικής αλλαγής εξυπηρετεί σαφώς τα συμφέροντα του λόμπι των ορυκτών καυσίμων που δεν ασφαλώς θέλουν να καταργηθούν τα ορυκτά καύσιμα.
– Για τον μέσο πολίτη η κλιματική αλλαγή είναι μια μακρινή, αβέβαιη και δυσνόητη απειλή. Γιατί να ευαισθητοποιηθεί; Εν προκειμένω, το ελληνικό κοινό στο οποίo απευθύνεστε, γιατί να ενδιαφερθεί;
Νομίζουμε ότι η κλιματική αλλαγή είναι μια αβέβαιη και λίγο πολύ αφηρημένη απειλή που μπορεί να συμβεί κάποια στιγμή στο μέλλον. Ωστόσο η κλιματική αλλαγή συμβαίνει ήδη. Τα έντονα καιρικά φαινόμενα, οι συχνές πλημμύρες και οι παρατεταμένοι καύσωνες δεν είναι παρά μόνον ορισμένα δείγματα. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, η χώρα μας ανήκει στις δεκαοκτώ πιο ευάλωτες χώρες του πλανήτη εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Αυτό σημαίνει ότι αν δεν κάνουμε τίποτα, τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα συμβαίνουν ολοένα και συχνότερα και θα διαρκούν περισσότερο. Αν θέλουμε πραγματικά να προστατευτούμε από την κλιματική αλλαγή, θα πρέπει άμεσα να λάβουμε δραστικά μέτρα.
– Τι μας διδάσκει η περίπτωση της Ελλάδας; Μιας χώρας με μεγάλες δυνατότητες παραγωγής ΑΠΕ που παραμένουν αναξιοποίητες;
Η Ελλάδα διαθέτει πράγματι τεράστιο δυναμικό για την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, δηλαδή άφθονο ήλιο και αέρα όλες τις εποχές του χρόνου. Παρ’ όλα αυτά ο ρυθμός ανάπτυξης των ΑΠΕ είναι ακόμη αρκετά χαμηλός. Ούτε οι τοπικές κοινωνίες είναι σωστά ενημερωμένες και έτοιμες να αποδεχθούν τέτοιου είδους επενδύσεις. Αρκεί να μνημονεύσω τη θύελλα αντιδράσεων που ξεσήκωσε η τοποθέτηση ανεμογεννητριών στην Πάρο. Παρόμοια έργα προϋποθέτουν ασφαλώς τη συνεργασία και -γιατί όχι- τη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών.
Παράλληλα, η κυβέρνηση εξακολουθεί να δίνει μεγάλη έμφαση στο λιγνίτη και να αδειοδοτεί νέες λιγνιτικές μονάδες που επιβαρύνουν το περιβάλλον και, με βάση τα νέα ευρωπαϊκά μέτρα, θα κοστίζουν ολοένα και πιο ακριβά. Το πρόβλημα είναι ότι δεν έχουμε ακόμη ένα μακροπρόθεσμο ενεργειακό χάρτη. Η ενεργειακή στρατηγική της χώρας έχει μεγάλη σημασία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
– Είναι εφικτή η στροφή προς μια πολιτική που θα διασφαλίζει την μη περαιτέρω επιδείνωση του προβλήματος, χωρίς να επηρεαστεί η ανάπτυξη;
Τα μέτρα που θα πρέπει να λάβουμε απαιτούν μεγάλες αλλαγές στην ενέργεια, στην οικονομία αλλά και γενικότερα στην καθημερινή μας ζωή. Θα πρέπει να περιορίσουμε δραστικά την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων, να διαμορφώσουμε πόλεις που θα απαιτούν λιγότερες μετακινήσεις, να αλλάξουμε τις διατροφικές μας συνήθειες, με δυο λόγια να αλλάξουμε τον τρόπο ζωής μας ώστε να βασίζεται λιγότερο στην εντατική χρήση των ορυκτών καυσίμων. Για να το πω διαφορετικά: αν θέλουμε πραγματικά να προστατευτούμε από την κλιματική αλλαγή, θα πρέπει να αλλάξουμε το σπάταλο και παράλογο οικονομικό μοντέλο που συντηρεί η αλόγιστη χρήση ορυκτών καυσίμων. Αυτή είναι η ουσία του προβλήματος.
Τα κράτη ξέρουν τι πρέπει να κάνουν. Το πρόβλημα είναι γιατί δεν ενεργούν προς τη σωστή κατεύθυνση. Υπάρχουν ισχυρές αντιστάσεις από τη βιομηχανία που στηρίζεται σε παραδοσιακές και γι’ αυτό ιδιαίτερα ρυπογόνες πρακτικές. Έτσι, οι κυβερνήσεις, αντί να αναζητούν τρόπους για να αλλάξουν το οικονομικό μοντέλο, ψάχνουν τρόπους για να περιορίσουν τις εκπομπές τους ώστε να διατηρήσουν το υφιστάμενο μοντέλο ανάπτυξης. Μάλιστα μέσα στα υπό συζήτηση σχέδια περιλαμβάνονται και εσκεμμένες παρεμβάσεις στο ηλιακό σύστημα προκειμένου να αντισταθμιστούν οι επιπτώσεις της υπερθέρμανσης. Αυτό, όπως αντιλαμβάνεσθε, εκτός από ριψοκίνδυνο θα είναι καταστροφικό για τον πλανήτη.
Η κλιματική αλλαγή είναι ένα θέμα που αγγίζει τη ζωή όλων μας. Είναι ένα ζήτημα που αφορά όχι μόνο τη στάση μας απέναντι στη φύση, αλλά, κυρίως, τη στάση μας απέναντι στις επόμενες γενεές.
