Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ψυχικά πάσχοντες και οι οικογένειές τους είναι το στίγμα. Τι εννοούμε όμως με τη λέξη στίγμα. Στίγμα είναι η ηθική απαξίωση απέναντι σε κάποιον. Εκτός από την ψυχική ασθένεια η οποία αναμφίβολα είναι η πιο στιγματισμένη, σε διάφορες κοινωνίες υπήρχαν και άλλες ασθένειες εξίσου στιγματισμένες όπως η Φυματίωση, το AIDS κ.α. Στον Μεσαίωνα στιγματιζόταν κατά τρόπο εμφανή το σώμα των ψυχικά πασχόντων, οι οποίοι τιμωρούνταν με βασανιστήρια, εξορκισμούς ή ακόμα και θάνατο.
Την δεκαετία του ’60 παρατηρούνται οι πρώτες προσπάθειες ένταξης των ψυχικά πασχόντων στην κοινότητα. Σήμερα στον 21ο αιώνα η εικόνα της ψυχικής ασθένειας δεν είναι ακόμα ξεκάθαρη. Ο στιγματισμός και ο κοινωνικός αποκλεισμός οφείλονται κυρίως στην έλλειψη γνώσεων για την αιτιολογία της ψυχικής νόσου. Ό,τι δεν γνωρίζουμε μας φοβίζει. Συχνά ο άνθρωπος κάνει αυθαίρετες εκτιμήσεις υπό το καθεστώς έντονου άγχους και φόβου. Το στίγμα είναι μια κοινωνική κατασκευή που συνδέεται με την ύπαρξη διαφορετικών κοινωνικών ταυτοτήτων και της σημασίας που τους αποδίδεται. Οι πολλαπλές εκφάνσεις του στίγματος δεν εννοούνται μόνο ως προς τις κοινωνικές και πολιτισμικές αποχρώσεις του, αλλά και ως προς το εύρος των συνεπειών του που γίνονται αισθητές τόσο σε ατομικό, όσο και σε ομαδικό επίπεδο. Οι επιπτώσεις του στίγματος είναι καταλυτικές για τον ψυχικά ασθενή καθώς επιδεινώνεται η ήδη επιβαρυμένη ψυχική του υγεία. Οι επιπτώσεις του στίγματος επεκτείνονται και στο ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον του ασθενούς. Οι καθοριστικές επιπτώσεις που έχει το στίγμα τόσο στην ατομική ευημερία όσο και στην κοινωνική συνοχή, καθιστά επιτακτική την καταπολέμησή του.
Πολλές είναι οι στρατηγικές που έχουν επινοηθεί προκειμένου να αλλάξουν κάποιες στρεβλές πεποιθήσεις γύρω από την ψυχική ασθένεια. Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας μέσα από την ορθή παρουσίαση των θεμάτων ψυχικής υγείας μπορούν να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των προβλημάτων ψυχικής υγείας και κατ’επέκταση στη μείωση του στίγματος. Τα τελευταία χρόνια γίνονται συνεχείς προσπάθειες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης τόσο από τους φορείς ψυχικής υγείας όσο και από τους χρήστες υπηρεσιών ψυχικής υγείας και τις οικογένειές τους. Η εκπαίδευση του πληθυσμού μέσω της έγκυρης επιστημονικής πληροφόρησης αποτελεί σημαντική συνιστώσα στο να καταρριφθούν οι μύθοι και να αντιμετωπιστεί η ψυχική νόσος όπως κάθε άλλη ασθένεια. Επίσης η επαφή με την ψυχική ασθένεια μειώνει την τάση να δημιουργούμε στερεότυπα και προκαταλήψεις. Η δυνατότητα να βρεθούμε κοντά στους ψυχικά ασθενείς μπορεί να συμβάλλει στην εξάλειψη του «εμείς» από το «εσείς».
Το στίγμα έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί τροχοπέδη στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της ψυχικής ασθένειας και συμβάλλει στην περιθωριοποίηση του ασθενούς.
Σημαντικό βήμα στην καταπολέμηση του στίγματος αποτελεί η ευαισθητοποίηση του κοινού για τα θέματα ψυχικής υγείας. Σε αυτό μπορούν να συμβάλλουν πρωτοβουλίες σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο. Σημαντικό είναι να ενθαρρύνουμε τη χρήση θετικών εικόνων, να δίνουμε έμφαση στις ικανότητες και να μην εξισώνουμε τους ανθρώπους με την ασθένεια.
Και ας μην ξεχνάμε ότι αυτοί οι άνθρωποι έχουν ανάγκη την υποστήριξή μας καθώς δίνουν καθημερινά τον προσωπικό τους αγώνα, ερχόμενοι αντιμέτωποι τόσο με τον ίδιο τους τον εαυτό όσο και με την κοινωνία. Σε μια προσπάθεια να ανέβουν σκαλί-σκαλί μέχρι να φτάσουν στην δική τους αλήθεια.
«Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο πρέπει να’ σαι υπερήφανος κ’ ευτυχισμένος. Εδώ που έφθασες λίγο δεν είναι». (Κ.Π.Καβάφης)
Στη Βέα…
